Quản lý thuốc lá mới: Trước hết cần thay đổi tư duy, nhận thức

Tại hội thảo “Thực trạng thuốc lá mới và giải pháp giúp bảo vệ sức khỏe cộng đồng” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức ngày 19/10 vừa qua, theo cập nhật gần nhất của đại diện Bộ Công thương, cơ quan này tiếp tục đề nghị giải pháp tiệm cận nhất với quan điểm của Bộ Y tế sau hai lần thỏa thuận không thành công.

Bên cạnh đó, các đại biểu tham gia hội thảo đã đề cao việc các bên tham mưu cho Chính phủ về chính sách quản lý mặt hàng này cần thay đổi tư duy kiểm soát thuốc lá mới theo hướng tiếp cận đa chiều, hài hòa lợi ích và tránh cực đoan, lý thuyết hóa vấn đề.

Nhận thức là tiền đề thiết lập chính sách quản lý

Khẳng định tầm quan trọng trong nhận thức thuốc lá mới, TS. Nguyễn Đức Kiên, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội khóa XIV, nguyên Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ nhìn nhận: “Đối với loại thuốc lá mới này, chúng ta phải đi từ nhận thức rồi mới đến hành động của các bên”.

Đồng tình với ý kiến của ông Kiên, ông Lê Đại Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự Kinh tế, Bộ Tư pháp cho rằng, hiện nay vẫn tồn tại mâu thuẫn trong việc định danh thuốc lá mới. Trong tọa đàm, ông cho biết cảm thấy băn khoăn khi được đặt câu hỏi “Thuốc lá mới có phải là thuốc lá hay không?”.

Ông Nguyễn Đức Kiên (bên trái) và ông Lê Đại Hải (bên phải) tại toạ đàm

Theo ông Hải: “Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá (PCTHTL) đã định nghĩa rõ thế nào là thuốc lá, cho nên, cứ sản phẩm nào đáp ứng những tiêu chí đó thì nó là thuốc lá”.

Để rõ hơn, ông Hải nhắc lại Điều 2.1 Luật PCTHTL: “Thuốc lá là sản phẩm được sản xuất từ toàn bộ hoặc một phần nguyên liệu thuốc lá, được chế biến dưới dạng thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lá sợi, thuốc lào hoặc các dạng khác”.

Ông Hải cũng cho rằng, hiện nay nhiều bên, thậm chí là cơ quan quản lý, vẫn còn nhầm lẫn về sự khác nhau giữa hai sản phẩm thuốc lá mới gồm thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử. Điều này khiến cho việc quyết định phương án kiểm soát phù hợp của các cơ quan chức năng và các bên tham mưu cho Chính phủ trở nên khó khăn hơn, trong khi về bản chất đây là hai sản phẩm khác biệt hoàn toàn.

Với thuốc lá làm nóng, ông Hải khẳng định, đây là sản phẩm thuốc lá vì có chứa nguyên liệu thuốc lá trong điếu thuốc dùng để làm nóng, dù không trực tiếp đốt cháy như thuốc lá điếu thông thường. Trong khi đó, thuốc lá điện tử là sản phẩm đang gây tranh cãi vì có cấu tạo phức tạp, đa dạng. Khác với thuốc lá làm nóng chỉ có 1 loại, thuốc lá điện tử gồm có 2 loại đóng và mở. Trong đó, thuốc lá điện tử loại mở đang bị các đối tượng xấu lợi dụng để trà trộn các chất cấm, chất ma túy và là nguyên nhân gây nên các ca ngộ độc, cấp cứu trong thời gian qua.

Cả ông Kiên và ông Hải cũng đều có chung tiếng nói khi cho rằng, để quản lý thuốc lá mới, cần phải ưu tiên việc thay đổi nhận thức về sản phẩm và cách tiếp cận vấn đề. Đồng thời, cần có sự chung tay từ các Bộ, ngành trong việc đề ra giải pháp quản lý thuốc lá mới theo hướng hài hòa, toàn diện và đáp ứng nhu cầu chính đáng của người hút thuốc.

Quản lý cần đồng bộ, quyết liệt, không cực đoan...

Cũng tại tọa đàm, ông Kiên nhấn mạnh, Chỉ thị mới nhất của Thủ tướng Chính phủ vừa mới được ký trong tháng 5 vừa qua (Quyết định 586/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030) đặt vấn đề là cần giải pháp đồng bộ, mạnh mẽ, quyết liệt để kiểm soát, chứ không đưa ra hướng cực đoan là ngăn cấm.

Quyết định 586/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030

Nhằm tuân thủ chỉ đạo Chính phủ trong Quyết định trên, ông Kiên đề xuất cần tôn trọng nguyên tắc của kinh tế thị trường một cách khách quan, song song với việc ban hành những biện pháp đồng bộ trong việc đảm bảo sản phẩm đạt chất lượng, không làm thất thu ngân sách của Nhà nước, bình ổn về giá để không biến mặt hàng này thành sản phẩm siêu lợi nhuận trên thị trường. Điều quan trọng, theo ông Kiên, là cần bảo vệ sức khỏe người dân, nhất là thế hệ trẻ trước thực trạng thuốc lá mới nhập lậu.

Đánh giá về thực trạng thuốc lá mới ảnh hưởng đến giới trẻ, ông Hải nói, không thể đẩy cho việc thiếu hệ thống pháp luật, bởi Luật PCTHTL hiện hành đã đưa ra các quy định rõ ràng về đối tượng không được phép sử dụng, cụ thể là nghiêm cấm trẻ em dưới 18 tuổi tiếp cận thuốc lá. Như vậy, không cần phân biệt thuốc lá truyền thống hay thuốc lá mới, việc bán thuốc lá cho trẻ vị thành niên là trái pháp luật. Ông cũng nhấn mạnh sự dùng dằng của các bộ tham mưu cho Chính phủ trong suốt bao năm nay đã tạo ra khoảng trống trong quản lý.

Đối với định hướng trong việc kiểm soát thuốc lá mới, ông Lưu Bình Nhưỡng, Phó Trưởng Ban Dân nguyện thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã đề xuất ba biện pháp dựa trên Luật PCTHTL.

Trước hết, cần thiết phải giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá, kể cả thuốc lá mới, vì theo ông Nhưỡng, khi nhu cầu người dùng giảm thì nguồn cung sản phẩm trên thị trường cũng sẽ giảm. Đây là vấn đề mà Quốc hội đặt cho cả cá nhân và xã hội.

Biện pháp thứ hai là kiểm soát nguồn cung cấp thuốc lá, ở bất cứ hình thức nào, dù là doanh nghiệp, cá nhân, hay tổ chức, ở cả trong nước hoặc nước ngoài. Cuối cùng là quy định các điều kiện để phòng, chống tác hại thuốc lá. Chính vì vậy, thay vì cấm hoặc hạn chế một cách cực đoan, cần có những biện pháp ở nhiều góc độ, để đảm bảo nhu cầu sử dụng hợp pháp của người tiêu dùng.