Kỳ 2: Ăn côn trùng lạ, nhiều trường hợp cấp cứu suýt mất mạng

Ngộ độc sau khi ăn côn trùng lạ

Theo Cục an toàn thực phẩm, tại Việt Nam, việc sử dụng côn trùng như cào cào, châu chấu, nhộng tằm, dế, ong, mối, nhộng ve sầu, sâu cây chít, sâu cây dâu, sâu cây sắn dây… làm thức ăn, thậm chí được chế biến thành những món đặc sản như bọ cạp chiên, châu chấu sốt sa tế, bọ xít rang lá chanh, trứng cà cuống phơi khô để làm bánh ngọt, dế chiên… khá phổ biến.

Tuy nhiên, việc ăn các loại côn trùng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Thực tế đã xảy ra nhiều vụ ngộ độc do ăn côn trùng, thậm chí dẫn đến tử vong tại một số địa phương.

Người dân vùng núi hiện nay thường có thói quen bắt và chế biến các loại côn trùng thành các món ăn và coi là đặc sản. Công nghệ thông tin cũng bùng nổ với rất nhiều các video về ẩm thực tự nhiên nhằm mục đích câu view, câu like mà chưa được kiểm chứng.

Hai mẫu côn trùng được đem đi kiểm nghiệm sau khi gây ra các vụ ngộ độc thực phẩm

Việc không biết rõ các loại côn trùng đó có độc hay không, cách chế biến như thế nào cho đúng… thì nguy cơ gây ra ngộ độc rất cao, tỷ lệ tử vong do độc tố tự nhiên là rất lớn.

Tháng 4/2024, trên địa bàn tỉnh Gia Lai đã xảy ra vụ việc 3 người đàn ông ăn phải côn trùng có màu đen, không rõ chủng loại bị ngộ độc thực phẩm làm 1 người tử vong, 2 người phải nhập viện cấp cứu.

Tháng 6/2024, Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh Lào Cai cho biết ghi nhận một bệnh nhân phải vào bệnh viện cấp cứu và được chẩn đoán ngộ độc sâu ban miêu.

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết Trung tâm từng tiếp nhận bệnh nhân cấp cứu vì đau bụng rát miệng họng, nôn ra máu, thiểu niệu suy thận do ăn bọ cánh màu vàng đen thường có ở cây ngô, cây đậu. Nhiều cháu bé do nghịch ngợm bắt sâu ban miêu về chế biến làm món ăn dẫn đến ngộ độc, nguy hiểm đến tính mạng.

Bác sĩ Nguyên chia sẻ, ngộ độc sâu ban miêu là ngộ độc gặp không nhiều nhưng rất nặng nề. Hầu hết bệnh nhân tiếp xúc qua đường tiêu hóa bị tổn thương đa tạng, suy đa tạng, tỉ lệ tử vong đến hơn 50%.

Các bệnh nhân ngộ độc sâu ban miêu thường bị tổn thương đa cơ quan, tụt huyết áp, suy hô hấp. Xét nghiệm máu cho thấy trong máu bị nhiễm axit nặng, tổn thương cơ và suy thận, suy gan.

Độc tố của sâu ban miêu là cantharidin, rất độc, gây hủy hoại protein. Khi vào cơ thể, qua đường tiêu hóa sẽ gây tình trạng ngộ độc nặng nhất, gây tổn thương dạ dày ruột, đau bụng nôn mửa, chảy máu đường tiêu hóa, hoại tử ruột, tổn thương tất cả cơ quan cơ thể, thận, gan, máu.

Còn nếu tiếp xúc đường da (dùng tay bắt trực tiếp số lượng lớn), đường hô hấp (mở bao đựng sâu ra hít phải) cũng gây tình trạng dị ứng trầm trọng, nhất là những người da mỏng, có vị trí vết thương, tiếp xúc nhiều với sâu ban miêu; hơi độc khiến mắt cay, bỏng rát.

Độc tố của sâu ban miêu có thể tiết ra (giống kiến ba khoang), nếu tay cầm và dính vào mắt, dụi mắt sẽ gây bỏng rát, tổn thương giác mạc.

Cảnh giác với những triệu chứng ngộ độc sau khi ăn côn trùng

Khi bị dị ứng côn trùng, bệnh nhân thường sẽ bị các triệu chứng phổ biến, bao gồm ngứa ngáy khó chịu, sưng đau, nổi mẩn đỏ, khó thở... Nếu không kịp thời loại bỏ độc tố ra khỏi cơ thể, bệnh nhân có thể tiến triển nặng hơn với biểu hiện co giật, nôn, sưng phù toàn thân, thậm chí là tử vong.

Dị ứng côn trùng là tình trạng phản ứng dị ứng tiềm ẩn nhiều nguy hiểm, có thể đe dọa mạng sống nếu không cấp cứu, chữa trị kịp thời.

Sâu ban miêu có nhiều ở rau ngót, rau tầm bóp

Hệ thống miễn dịch của con người có nhiệm vụ bảo vệ cơ thể trước những yếu tố tấn công, khi hệ thống miễn dịch phản ứng quá mức với các protein hoặc nọc độc có trong côn trùng sẽ dẫn đến một loạt các triệu chứng ở nhiều mức độ khác nhau, có thể chỉ là cảm giác khó chịu nhưng cũng có thể đe dọa tính mạng.

Khi côn trùng xâm nhập vào cơ thể, hệ thống miễn dịch sẽ hoạt động, tạo ra các kháng thể IgE đặc hiệu. Những kháng thể này thực hiện nhiệm vụ vô hiệu hóa và chống lại kẻ xâm nhập bằng cách kích thích tế bào mast giải phóng histamine vào máu.

Kết quả là xảy ra một phản ứng dị ứng đặc trưng bởi những biểu hiện như đau, đỏ, ngứa, châm chích và sưng môi, lưỡi. Trong những trường hợp nghiêm trọng, bệnh nhân có thể bị khó thở, sốc phản vệ, đòi hỏi phải được hỗ trợ xử lý kịp thời.

Theo Cục An toàn thực phẩm, nguyên nhân các vụ ngộ độc thường là do sử dụng côn trùng đã chết (sinh ra độc tố); bị nhiễm nấm độc hay chứa nhựa cây độc như cây cọc rào, cây cỏ lào, thầu dầu tía… hoặc các chất tiết có độc tố... không bị phá hủy ở nhiệt độ chế biến; hay do cơ địa người ăn mẫn cảm với protein lạ trong côn trùng.

Triệu chứng ngộ độc nhiều hay ít, nhẹ hay nặng tùy theo độc tố trong côn trùng, tổng lượng đã ăn vào và cơ địa người ăn (người già, có uống rượu, phụ nữ có thai, trẻ em... thường bị nặng).

Dấu hiệu ngộ độc thường là buồn nôn, nôn, run tay chân một số trường hợp nặng nôn nhiều, co giật tay chân, chóng mặt, tăng tiết, cứng hàm, kích thích vật vã, khó thở, ý thức lo mơ, hôn mê, sẩn ngứa, ban dạng mảng toàn thân... và có thể tử vong.

Vì thế, để phòng ngừa, Cục An toàn thực phẩm khuyến cáo người có cơ địa dị ứng nên thận trọng còn mọi người tuyệt đối không ăn các loại nhộng, ấu trùng, côn trùng lạ đã bị chết hoặc có hình dạng, màu sắc khác lạ với tự nhiên tuyệt đối không ăn; không nên dùng các loại côn trùng lạ theo đồn thổi, chế biến thành các món ăn tái, sống, hoặc ngâm rượu…