Tháo gỡ “điểm nghẽn” phát triển năng lượng tái tạo: Góc nhìn từ những người trong cuộc

Tọa đàm Tháo gỡ "điểm nghẽn" phát triển năng lượng tái tạo, do tạp chí Nhà đầu tư tổ chức diễn ra sáng 22/12/2021 tại Hà Nội

Phát biểu khai mạc, Tiến sĩ kinh tế Nguyễn Anh Tuấn, Tổng biên tập tạp chí Nhà đầu tư cho biết: So với dự thảo Quy hoạch tháng 3/2021, phương án điều hành trong dự thảo Quy hoạch điện VIII do Bộ Công thương trình Chính phủ tháng 11/2021 đã thể hiện xu hướng phát triển các nguồn năng lượng sạch, năng lượng tái tạo, phù hợp hơn với cam kết của Việt Nam về cắt giảm phát thải khí nhà kính tại Hội nghị COP26 tổ chức tại Vương quốc Anh ngày 2/11 vừa qua.

Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, cần có một lộ trình rõ ràng hơn đối với việc cắt giảm các nguồn năng lượng hóa thạch và nhanh chóng tháo gỡ các rào cản để thúc đẩy đầu tư phát triển nguồn năng lượng tái tạo một cách hiệu quả, tương xứng với tiềm năng, lợi thế của nước ta.

Đối với phát triển năng lượng tái tạo, những vấn đề vướng mắc nổi lên cần được thảo luận để thống nhất nhận thức và có giải pháp xử lý sớm là: Thứ nhất, tỷ trọng năng lượng tái tạo trong tổng công suất nguồn điện như thế nào là hợp lý? Có ý kiến cho rằng, do phải phụ thuộc vào tự nhiên không ổn định nên điện gió, điện mặt trời không thể chiếm quá 30% tổng công suất phát điện, nghĩa là điện nền phải chiếm tối thiểu 70%. Điều này có đúng không? Để khắc phục tình trạng không ổn định, có thể đầu tư cho tích trữ năng lượng không?

Thứ hai, vấn đề truyền tải điện. Hiện nhà nước đang độc quyền đầu tư truyền tải điện, các nhà đầu tư tư nhân chưa chủ động được khâu truyền tải. Thời gian qua, lưới điện chưa đáp ứng kịp việc phát triền nguồn điện và nhu cầu sử dụng điện. Thực tế, nhiều dự án năng lượng tái tạo bị điện lực các địa phương đơn phương yêu cầu tiết giảm, sa thải công suất phát điện gây thiệt hại lớn cho chủ đầu tư và lãng phí tài sản xã hội.

Hiện tại nhiều dự án năng lượng tái tạo công suất lớn đang được đầu tư làm cho vấn đề này càng trở nên nan giải hơn. Vấn đề này đã được Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ghi nhận và dự kiến cuối năm nay Quốc hội sẽ sửa Luật Điện lực theo hướng cho phép tư nhân tham gia đầu tư đường dây truyền tải dưới 500 kV. Quy hoạch điện VIII cần có cơ chế, chính sách gì đề thu hút hiệu quả đầu tư của tư nhân vào hệ thống truyển tải điện mà vẫn đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia?

Thứ ba, về giá mua và bán điện. Do đại dịch COVID-19, hiện có khoảng 4000 MW điện gió với tổng mức đầu tư khoảng 7 tỷ USD lỡ hẹn với giá FIT, các nhà đầu tư đang rất “chơi vơi”. Liệu Bộ Công thương có nên gia hạn giá FIT và gia hạn đến bao giờ là hợp lý? Sau giá FIT cần áp dụng cơ chế mua điện như thế nào là hợp lý, phù hợp với thông lệ quốc tế?

Hiện đang có khoảng trống về luật pháp, chính sách từ giá FIT đến áp dụng cơ chế mới về giá điện. Cần làm gì để sớm khắc phục khoảng trống không đáng có này? Về giá bán điện có ý kiến cho rằng, hiện giá bán điện cho sản xuất còn thấp hơn so với nhiều nước. Cần điều chỉnh giá điện như thế nào cho hợp lý, để vừa hỗ trợ sản xuất kinh doanh vừa khuyến khích phát triển năng lượng sạch? Cần có giải pháp gì để thúc đẩy hình thành thị trường điện cạnh tranh theo lộ trình đã đề ra?

Thứ tư, vấn đề đấu thầu các dự án điện mặt trời, điện gió. Có ý kiến cho rằng, quy trình này sẽ rất phức tạp, khó khả thi và có thể dẫn tới tình trạng nhiều dự án sẽ rơi vào nhà đầu tư nước ngoài, dẫn đến hệ lụy về an ninh quốc phòng? Cần xử lý vấn đề này như thế nào cho hợp lý, để vừa thu hút được vốn, công nghệ của nước ngoài cho phát triển năng lượng tái tạo, vừa đảm bảo an ninh quốc phòng và quyền lợi của doanh nghiệp Việt Nam?

Thứ năm, vấn đề chuyển nhượng dự án. Trong thời gian qua có không ít dự án của nhà đầu tư Việt Nam sau khi được cấp phép đã chuyển nhượng cho nhà đầu tư nước ngoài với thuế chuyển nhượng rất thấp. Cần đánh giá như thế nào về xu hướng này cả về mặt tích cực và tiêu cực?

Ông Nguyễn Văn Vy, Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam.

Phát biểu tại hội thảo, ông Nguyễn Văn Vy, Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam đề nghị sớm ban hành cơ chế đấu thầu phát triển các dự án NLTT theo các bước: Xác định khối lượng cần đầu tư xây dựng các dự án điện trong từng năm, theo từng vùng, miền nhằm tránh quá tải cho các đường dây; Các dự án điện mặt trời không nên tập trung quá lớn tại một hoặc một vài địa điểm nhằm tránh quá tải cho lưới điện; Các dự án được chọn trên cơ sở giá đề xuất từ thấp đến cao cho đến khi đủ công suất theo yêu cầu.

Dưới góc nhìn doanh nghiệp, ông Phạm Như Ánh, Thành viên Ban điều hành Ngân hàng TMCP Quân đội (MB Bank), Chúng ta nói về năng lượng xanh, nhưng chính sách ưu đãi khi ngân hàng tham gia thì chưa có. Như vậy, một số chính sách tính toán, ưu đãi của ngân hàng với nhà đầu tư hướng tới COP26 là chưa có. Do đó, tôi đề nghị cần có thêm các hướng dẫn cụ thể.

Ông Sébastien Prioux, Tổng giám đốc Công ty TNHH Green Yellow Việt Nam.

Một doanh nghiệp đến từ Pháp, ông Sébastien Prioux, Tổng giám đốc Công ty TNHH Green Yellow Việt Nam cho biết, là một nhà đầu tư đến từ Pháp và một nhà điều hành các hệ thống năng lượng tái tạo, tôi mong muốn thể hiện rõ rằng chúng tôi đặc biệt ủng hộ việc Bộ Công Thương và các cơ quan chức năng thực hiện, ban hành các quy định chặt chẽ hơn để nâng cao sự quản lý việc phát điện năng lượng tái tạo phát lên lưới điện.

Chúng tôi có tham vọng mạnh mẽ và đặc biệt mong muốn thực hiện đầu tư nhiều hơn nữa tại Việt Nam nhưng sự thật chúng tôi đang gặp nhiều khó khăn với hành lang pháp lý hiện tại của Việt Nam đối với ngành năng lượng tái tạo.