Những "tác phẩm nghệ thuật" từ bàn tay khéo léo của người Hà Nội

Mùa này trong năm với người Hà Nội dường như là mùa để "trổ tài" khoe cái sự khéo léo, tinh tế của mình. Để dẫn đến điều ấy, đầu tiên phải kể đến điều kiện thuận lợi về thời tiết. Cái man mát, se lạnh, hanh hao khô ráo của tiết trời mùa thu dễ khiến người ta chăm chỉ vận động, sáng tạo hơn.

Những "tác phẩm nghệ thuật" từ bàn tay khéo léo của người Hà Nội

Thứ hai phải kể đến đây là dịp liên tiếp những ngày lễ tết diễn ra theo truyền thống để lại. Đó là ngày tri ân các Anh hùng liệt sĩ 27/7; Đó là dịp rằm tháng 7 Âm lịch với tiết Vu lan báo hiếu, xá tội vong nhân và chuẩn bị ngày rằm tháng 8 với Tết Trung thu.

Vì thế, những ngày này, theo tâm linh, tín ngưỡng từ xa xưa, người Việt nói chung và người Hà Nội nói riêng thường tiến hành việc thờ cúng, lễ bái. Quan niệm mâm cao cỗ đầy dường như không còn "thịnh hành" nữa.

Ở thời buổi điều kiện kinh tế đã khá giả, con người cũng thay đổi rất nhiều. Vì thế, "trần sao âm vậy", "người trần" trọng "chất" hơn trọng "lượng", đồ thờ cúng ngồn ngộn khiến người ta thấy ngợp. Thay vào đó, người ta thích sự tinh tế, nhã nhặn và sang trọng.

Mấy năm trở lại đây, mẹt hoa cúng được nhiều người Hà Nội ưa chuộng. Những mẹt hoa đủ màu, đủ loại đan xen, kết hợp với nhau là vật phẩm mang đến điểm nhấn trên bàn thờ Phật, bàn thờ gia tiên hay những nơi thờ tự.

Quan niệm người cõi khác "ăn hương ăn hoa" trở nên hợp lý lẽ hơn bao giờ hết. Những giỏ hoa, mẹt hoa nho nhỏ xinh xinh vừa đẹp đẽ, sang trọng vừa ngan ngát hương thơm. Đặc biệt, khi kết hợp cùng những loại quả theo mùa như hồng, thị, na... lại càng bắt mắt, cho thấy sự trân trọng của gia chủ đối với tổ tiên, những người đã khuất.

Những bông hoa được bày biện trên chiếc mẹt đan bằng tre, mang thuần vẻ đẹp Việt. Đặc biệt, những "tác phẩm nghệ thuật" này còn thể hiện đặc trưng mỗi mùa của Hà Nội thông qua từng loại hoa, quả được trang trí.

Chẳng hạn, những chiếc mẹt thuần hoa sen hoặc sen điểm với nhài là biết đang ở mùa hạ. Đến khi mẹt thêm hoa cúc, mẫu đơn, hoa cau và những quả thị thì biết là thu đã chớm về. Đến khi thị kèm với na, với bưởi thì chắc chắn thu đã về hẳn rồi...

Để làm được những mẹt hoa quả như vậy, không chỉ cần sự sáng tạo mà người Hà Nội còn rất khéo tay, biết chiều theo thị hiếu của khách hàng. Những mẹt hoa cúng như vậy còn khẳng định thêm sự hào hoa, tinh tế và rất có gu của người Hà Nội.

Những năm trở lại đây dịch vụ nở rộ, điều đó vừa góp phần giải phóng sức lao động của các bà, các mẹ nội trợ để tập trung nâng cao chất lượng cuộc sống hơn vừa tạo thêm việc làm và thu nhập cho lực lượng chuyên phục vụ khách hàng này.

Dù vậy, vẫn không ít người thích tự chuẩn bị những mẹt hoa quả dâng lên gia tiên để thể hiện lòng thành cũng như tự hào về sự khéo léo của mình.

Chị Như Phương (ở quận Long Biên, Hà Nội) cho biết rằm tháng 7 Âm lịch vừa rồi quanh khu nhà chị "cháy" các sản phẩm làm sẵn để cúng rằm. Vốn định lười mà thấy "họ làm được mình cũng làm được", chị quyết định sẽ thử "tay nghề" xem sao.

Vậy là, dạo một vòng chợ sắm mấy thứ quả mùa thu, về vặt thêm mấy bông hoa hồng sẵn trong vườn, chị Phương đã có một sản phẩm độc đáo bày thêm trong mâm cỗ cúng ông bà.

"Không mất nhiều thời gian mà nhìn lên bàn thờ thấy ưng quá. Mình vui vì có đồ cúng đẹp, cả nhà cũng vui vì mâm cỗ dâng gia tiên khác hẳn trước đây. Tâm được tròn đầy thì cuộc sống cũng trở nên ý nghĩa, mãn nguyện hơn", chị Phương tâm sự.

Tương tự những mẹt hoa, dịch vụ mâm cỗ cúng hay từng món như xôi, gà, các món riêng rẽ đều đã được "chuyên nghiệp hóa" để phục vụ người thành phố bận rộn. Dù vậy, theo như chị Minh Hoa (ở quận Hà Đông, Hà Nội) thì chỉ trừ những lúc không thể sắp xếp được mới đi đặt còn bình thường chị vẫn tự tay chuẩn bị những món đồ để "trước cúng sau ăn".

"Chỉ riêng món xôi cốm là mình đi mua. Bởi vì người bán hàng quen làm vừa rẻ vừa ngon, chất lượng hơn hẳn tự tay làm", chị Hoa cho biết. Rồi chị kể thêm, mẹ chị khi còn sống rất thích món cốm của Hà Nội. Ngày bé chị thường được mẹ chế biến cho những món ăn từ cốm. Khi ấy chưa có món xôi cốm như bây giờ.

Vì thế, mỗi dịp giỗ mẹ vào mùa thu, chị Hoa thường chỉ đặt mua đúng một hàng quen thuộc mấy đĩa xôi cốm để mong mẹ mình được biết đến hương vị độc đáo này.

"Tôi hơi tiếc vì mình nấu món này không được ngon nên phải đi đặt nhưng dù đặt hay tự làm thì quan trọng cái tâm, sự lòng thành vẫn là chính", chị Hoa tâm sự.

Những gói xôi cốm cũng là "sản phẩm nghệ thuật" độc đáo về ẩm thực của Hà Nội. Vị cốm dẻo dẻo quyện với vị bùi bùi của đỗ xanh, bở bở của hạt sen, vị ngầy ngậy của sợi dừa trắng muốt và một chút ngọt nhẹ của đường được bọc trong lá sen thơm hương thoang thoảng.

Món ăn độc đáo này gói gọn cả mùa thu của đất trời Hà Nội, được cả hương cả sắc, đảm bảo cả phần "nội dung, hình thức". Bởi thế, xôi cốm cũng là thứ rất thanh tao, để dâng cúng thì làm đẹp thêm nơi thờ tự mà để ăn sáng, ăn chơi đều phù hợp.

Mỗi sản phẩm đều chứa đựng tâm tình của người Hà Nội, thể hiện gu thẩm mỹ về lối sống, ẩm thực độc đáo của mảnh đất này.