Nhiều người lao động bày tỏ tiếc nuối khi rút BHXH một lần

Người lao động vội vàng rời bỏ hệ thống BHXH

Thống kê của BHXH Việt Nam, trong bốn tháng đầu năm nay, đã có 302 nghìn người lao động rút BHXH một lần, con số dù có giảm hơn so cùng kỳ năm ngoái nhưng vẫn cao hơn con số bình quân hằng năm.

Theo một khảo sát của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, người lao động thường rút BHXH một lần đối với những trường hợp đóng dưới 10 năm. Kết quả một điều tra xã hội học cũng cho thấy, có đến hơn 61% người lao động sẵn sàng nhận BHXH một lần, kiên quyết không rút chỉ có hơn 31% và không bày tỏ ý kiến là gần 8%.

Nguyên nhân chủ yếu là do thu nhập thấp, không có tích lũy, công việc bấp bênh và không có niềm tin dài hạn vào chính công việc mình đang làm.

Do đó, thời gian qua, do ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19, nhiều người lao động đã quyết định rút BHXH một lần để trang trải chi phí sinh hoạt hàng ngày. Tuy nhiên, nhiều người lao động bày tỏ sự tiếc nuối khi đã nhận bảo hiểm xã hội một lần, nay mong muốn được nộp lại số tiền đã nhận và đóng tiếp bảo hiểm xã hội tự nguyện để được hưởng lương hưu và có thẻ bảo hiểm y tế miễn phí chăm sóc sức khỏe, song luật hiện hành không có quy định hoàn trả.

Cán bộ ngành BHXH tuyên truyền chính sách BHXH tự nguyện tới người lao động tự do

Chị Lê Thị Hóa (xã Lý Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình) cho biết: Trước đây tôi từng làm cho một công ty trong thành phố Hồ Chí Minh được 10 năm 10 tháng. Khi dịch COVID-19 ập đến, tôi phải nghỉ việc, chồng tôi cũng mất việc, hai vợ chồng trở về quê làm công việc tự do. Đến cuối năm 2021, tôi xin rút BHXH một lần để giải quyết những khó khăn trước mắt.

“Cứ nghĩ đơn giản là có một khoản để lo cho cuộc sống nhưng khi nhìn cha mẹ mình không có lương hưu, không có bảo hiểm y tế đi khám chữa bệnh, tôi lại cảm thấy hối tiếc muốn đóng lại toàn bộ khoản tiền đã rút nhưng không được chấp nhận bởi không đúng quy định của pháp luật. Chính vì vậy, tôi đã quyết định tham gia BHXH tự nguyện lại từ đầu năm 2022”, chị Lê Thị Hoà chia sẻ.

Cũng gần giống trường hợp chị Hóa, chị Hoàng Thị Thịnh (thôn Văn Phú, Quảng Văn, thị xã Ba Đồn, Quảng Bình) cũng xin rút BHXH một lần được hơn 40 triệu đồng. Với số tiền đó, chị sửa sang nhà cửa và kinh doanh tự do, thu nhập bấp bênh chưa đến 2 triệu đồng/tháng, trong khi đó còn phải mua bảo hiểm y tế để phòng lúc ốm đau.

Những lúc như này, chị Thịnh mới hiểu rút BHXH một lần không chỉ đơn giản là mang tiền về, mà còn là từ bỏ lương hưu. Tuy nhiên, khi rút BHXH một lần, chị Thịnh cũng không tìm hiểu kỹ về những thiệt hại khi rời bỏ hệ thống BHXH.

Điều kiện cho người lao động tham gia BHXH muộn

Bộ trưởng Lao động - Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho biết, cả nước hiện có khoảng 55 triệu lao động, song chỉ hơn 20 triệu người có giao kết, hợp đồng lao động. Trong đó, có hơn 16 triệu người đóng BHXH bắt buộc hoặc tự nguyện, cho thấy tỷ lệ tham gia BHXH còn rất thấp (chiếm khoảng hơn 33% lực lượng lao động).

Tình trạng người lao động rút BHXH một lần thời gian qua sẽ gây hệ lụy lâu dài với tương lai người lao động và chính sách an sinh xã hội. Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho rằng, để hạn chế rút BHXH một lần, cần sửa Luật BHXH.

“Hiện nay, Chính phủ đã giao Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội chủ trì xây dựng dự Luật BHXH sửa đổi với 11 nhóm chính sách mới và năm 2023 sẽ trình Quốc hội. Một trong những sửa đổi căn cơ là giảm dần số năm đóng BHXH để người lao động hưởng lương hưu.

Theo đó, dự kiến sẽ rút dần thời gian đóng BHXH xuống 15 năm và tiến tới có thể là 10 năm để người lao động có thể tiếp cận hưu trí, tránh việc 20 năm quá dài không thể theo được và phải dựa trên nguyên tắc đóng nhiều hưởng nhiều, đóng ít hưởng ít”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhấn mạnh.

Tình trạng người lao động rút BHXH một lần thời gian qua sẽ gây hệ lụy lâu dài với tương lai người lao động và chính sách an sinh xã hội

Phó Vụ trưởng Bảo hiểm xã hội (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội) Trần Hải Nam cho biết: Cùng với việc tập trung nghiên cứu các chính sách theo hướng giảm dần năm đóng BHXH tối thiểu xuống 15 năm, tiến tới còn 10 năm, Bộ đang tập trung nghiên cứu nhiều chính sách khác nhằm tăng độ bao phủ chính sách an sinh, phù hợp xu hướng chung của thế giới.

Mục đích việc điều chỉnh này là tạo điều kiện cho người lao động tham gia BHXH muộn, có thời gian tham gia BHXH ngắn được tiếp cận và thụ hưởng quyền lợi BHXH.

Để khuyến khích người lao động ở lại hệ thống BHXH, cần những quy định để hạn chế việc rút BHXH một lần, quy định khoảng thời gian được phép bảo lưu song phải tăng quyền lợi lâu dài mà không tác động lớn đến tâm lý người lao động.

Bảo hiểm xã hội Việt Nam thống kê năm 2021, tổng số lao động rút BHXH một lần tăng 13% so với năm trước đó bởi ảnh hưởng của đợt dịch thứ tư, thất nghiệp tăng cao nhất trong 10 năm. 97% người chọn rút một lần là lao động sau một năm nghỉ việc không đóng BHXH. Tỷ lệ này ở nữ giới trên 55%, cao hơn nam giới.

Tình trạng "về một cục" tăng nhanh trong bối cảnh bao phủ BHXH chậm có thể tạo nên nguy cơ mất an ninh thu nhập tuổi già, làm tăng gánh nặng ngân sách chi trợ cấp xã hội cho người cao tuổi sau này.