Người tiêu dùng cần tỉnh táo, tránh bẫy lừa đảo khi mua hàng online

Thủ đoạn tinh vi

Thương mại điện tử tại Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ sau đại dịch COVID-19, với doanh thu B2C (giao dịch giữa doanh nghiệp với người tiêu dùng qua nền tảng internet) năm 2023 đạt 20,5 tỷ USD và hơn 2,2 tỷ đơn vị sản phẩm được giao thành công trên 5 sàn thương mại điện tử. Những con số này đưa Việt Nam vào nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử hàng đầu thế giới.

Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng này cũng đặt ra nhiều thách thức cho công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Thời gian qua, tình trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực thương mại điện tử ngày càng nhiều, số lượng phản ánh, khiếu nại của người tiêu dùng liên quan đến các giao dịch thương mại điện tử cũng đang có xu hướng tăng.

Lợi dụng những sơ hở trong quá trình thanh toán số, sự thiếu cẩn trọng của người mua và người bán, các đối tượng đã thực hiện hành vi lừa đảo, chiếm đoạt tài sản.

Theo đó, khi "chốt đơn" hàng online trên các mạng xã hội Facebook, Tiktok,… khách hàng thường để lại thông tin như số điện thoại, địa chỉ công khai trên các bình luận. Trong khi đó, các đối tượng lừa đảo luôn tìm hiểu và theo dõi quá trình mua, bán đã lập các tài khoản Zalo có tên trùng với tên của cửa hàng, trực tiếp nhắn tin với khách hàng để “chốt đơn” và cung cấp số tài khoản nhận tiền trùng với tên của chủ cửa hàng. Người mua do chủ quan, khi thấy tài khoản Zalo và số tài khoản ngân hàng trùng với tên cửa hàng mình mua nên đã chuyển tiền mua hàng.

Lợi dụng những sơ hở, sự thiếu cẩn trọng của người mua, người bán, các đối tượng đã thực hiện hành vi lừa đảo, chiếm đoạt tài sản

Chị Vũ Huyền Trâm (Hai Bà Trưng, Hà Nội) - chủ cửa hàng bán hoa online trên Facebook cho biết, tài khoản zalo, facebook, ngân hàng của chị không bị tội phạm chiếm đoạt và phong tỏa. Tuy nhiên, khi người giao hàng yêu cầu khách hàng trả tiền đơn đặt từ cửa hàng, mới phát hiện ra người mua đã chuyển tiền cho các đối tượng lừa đảo.

Do đối tượng đã xem bình luận "chốt đơn" của cửa hàng chị T để nhắn tin cho khách yêu cầu chuyển khoản bằng tài khoản Zalo và tài khoản ngân hàng đúng tên chị T. Do đây là cửa hàng quen, từng nhiều lần giao dịch nên khách không "ngần ngại" chuyển vào số tài khoản các đối tượng lừa đảo cung cấp hơn 20 triệu đồng. Chỉ đến khi người giao hàng đến yêu cầu thanh toán, cả người mua và người bán phát hiện mình đều là “nạn nhân”.

Bên cạnh đó, các đối tượng lừa đảo thường sử dụng các tài khoản mạng xã hội, ngân hàng, điện thoại không chính chủ, không rõ lai lịch tiến hành các hành vi mua bán ảo, nhận cọc tiền mua hàng nhưng không giao hàng, chiếm đoạt tiền đặt cọc và chặn liên lạc với nạn nhân.

Những đối tượng hoạt động rất tinh vi, liên tục thay đổi địa điểm cư trú, số điện thoại liên lạc, thiết bị đăng nhập và mối quan hệ phức tạp với nhiều đối tượng khác cũng như tiếp tục có hành vi lừa đảo thêm nhiều bị hại mới.

Các đối tượng lừa đảo thường lợi dụng sự thiếu hiểu biết và ham rẻ của người tiêu dùng để dụ dỗ họ mua các sản phẩm giảm giá, khuyến mãi, quà tặng hoặc các sản phẩm cao cấp, hiếm có nhưng lại có giá rẻ bất thường. Sau khi nhận được tiền cọc hoặc toàn bộ số tiền thanh toán của khách hàng, các đối tượng lừa đảo sẽ không giao hàng hoặc giao hàng sai chất lượng, sai mẫu mã và từ chối hoàn trả tiền.

Cần ngăn chặn các hành vi vi phạm

Cục trưởng Cục Quản lý thị trường Hà Nội Chu Xuân Kiên cho biết, thương mại điện tử đã và đang đặt ra nhiều thách thức mới cho các lực lượng chức năng trong công tác đấu tranh phòng, chống hàng giả, bảo vệ người tiêu dùng. Do vậy, để ngăn chặn các hành vi vi phạm trên môi trường mạng cần phải có nguồn nhân lực, nhất là công cụ, phương pháp phù hợp chứ không thể “tay không bắt giặc”.

Chống gian lận thương mại, hàng giả trên mạng internet cần có các giải pháp công nghệ cụ thể để định danh, xác định người mua, người bán, người vận chuyển, sản phẩm hàng hóa...; từ đó góp phần phòng ngừa rủi ro, bảo vệ tốt hơn quyền lợi người tiêu dùng.

Thương mại điện tử đã và đang đặt ra nhiều thách thức mới cho các lực lượng chức năng trong công tác đấu tranh phòng, chống hàng giả, bảo vệ người tiêu dùng (Ảnh minh họa)

Từ góc độ cơ quan quản lý, Bộ Công thương đã xây dựng và triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp để nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thương mại điện tử.

Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công thương) Lê Hoàng Oanh cho biết: Bộ đã xây dựng chính sách bổ sung nhiều quy định mới làm rõ trách nhiệm của tổ chức thiết lập, vận hành nền tảng số trung gian, nền tảng số lớn, điều chỉnh việc sử dụng hệ thống thuật toán và quảng cáo hướng tới nhóm người tiêu dùng cụ thể; kiểm duyệt nội dung, minh bạch hoạt động quảng cáo và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng dễ bị tổn thương như: Trẻ em, người cao tuổi, người dân tộc thiểu số…

Đồng thời, Bộ tích cực tham gia vào các hoạt động hợp tác quốc tế nhằm nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thương mại điện tử. Việc hợp tác này không chỉ giúp Việt Nam tiếp cận các kinh nghiệm, công nghệ tiên tiến từ các quốc gia phát triển mà còn tạo điều kiện để xây dựng các tiêu chuẩn bảo vệ người tiêu dùng phù hợp với thông lệ quốc tế.

Cũng theo bà Lê Hoàng Oanh, Bộ Công thương đã chủ động phối hợp chặt chẽ với các sàn thương mại điện tử để kịp thời phát hiện, hỗ trợ xử lý các vấn đề phát sinh trên các nền tảng. Cùng với đó, các đơn vị chức năng của Bộ Công thương đã xây dựng cơ chế phối hợp trong tổ chức các hoạt động thanh tra, kiểm tra, nâng cao hiệu quả giám sát hoạt động của các sàn thương mại điện tử.

Qua đó phát hiện, xử lý nhiều vụ việc có quy mô lớn về hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc chào bán trên không gian mạng; kịp thời yêu cầu các sàn thương mại điện tử điều chỉnh, xóa bỏ thông tin có nội dung sai lệch, có khả năng tác động tiêu cực tới người tiêu dùng.

Trong thời gian tới, để tiếp tục nâng cao hiệu quả hoạt động này, Bộ Công thương sẽ tiếp tục triển khai các giải pháp đã phát huy hiệu quả trong thời gian qua, đồng thời, tăng cường tuyên truyền, cảnh báo để nâng cao nhận thức của người tiêu dùng, cộng đồng doanh nghiệp và toàn xã hội trong việc xây dựng và phát triển môi trường thương mại điện tử lành mạnh, bền vững.