Độc đáo đình thờ Quốc tổ Lạc Long Quân

Đất thiêng Quốc tổ chọn

Đình (Đền) Nội gắn liền với truyền thuyết mẹ Âu Cơ sinh 100 trứng, nở ra 100 người con, 50 người theo mẹ lên núi, 50 người xuống biển cùng cha. Đến đất Bảo Đà (nay là Bình Đà), cách biển không xa, truyền cho các con dừng chân dựng trại.

Đình (đền) Nội Bình Đà - nơi thờ Quốc tổ Lạc Long Quân

Thấy thế đất lục long chiêu hội, lưỡng phương giao phi màu mỡ, sông suối lượn quanh, nhiều thềm đất cao mang dáng rồng chầu, hổ phục, Lạc Long Quân bèn chọn làm nơi xây dựng cơ nghiệp, dạy dân cấy lúa, trồng dâu, nuôi tằm, dệt vải, lấn biển, làm nhà, đuổi diệt thú dữ, khai khẩn đất đai, mở mang bờ cõi.

Chẳng bao lâu, cả vùng Cổ Nội được coi là đất quý, trở nên trù phú, người dân khắp nơi đổ về đất linh bái yết Long Quân, hình thành những làng xóm đầu tiên vùng châu thổ sông Hồng.

Khi đức Quốc tổ về trời, ngài được an táng tại gò Tam Thai (Ba Gò) thuộc đất Bảo Đà (Bình Đà ngày nay). Để tri ân công đức của Quốc tổ Lạc Long Quân, dân làng Bảo Đà lập ngôi Đình (Đền) Nội cùng bức đại tự “Vi Bách Việt tổ” (Tổ dân Bách Việt).

Ngôi đình có kiến trúc độc đáo

Suốt 6 thế kỷ, 16 vị vua của các triều đại đều đích thân về Bình Đà dâng lễ Quốc tổ. Đã có 16 hiến sắc suy tôn Lạc Long Quân là “Khai quốc thần” được lưu giữ tại Đình (Đền) Nội và Viện Bảo tàng lịch sử quốc gia.

Tọa lạc trong khuôn viên rộng 10.000m2, nằm trên thế đất “Lục long triều hội, lưỡng phượng giao phi”, đền Nội nhìn về hướng tây, nơi có núi Tam Thai (nay là khu Ba Gò), tương truyền là nơi đặt mộ đức Quốc tổ Lạc Long Quân.

Không ai biết chính xác đền Nội được xây dựng từ bao giờ, chỉ biết rằng, đền đã được trùng tu, xây dựng lại nhiều lần do bị giặc đốt phá. Đến năm 1918, đền được trùng tu với quy mô lớn. Nhân dịp kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội (2010), Nhà nước đã đầu tư phục dựng đền Nội với quy mô hoàn chỉnh.

Đền Nội được xây dựng theo kiểu chữ Đinh. Ngoài cùng là ao sen rộng 500m2, được ví như lẵng hoa khổng lồ đặt trước cửa đền. Mùa hè đến, hoa sen nở, tỏa hương thơm ngát khắp vùng. Tiếp đến là tòa đại đình gồm hậu cung, tiền tế, đại bái, thiêu hương, tiền môn cùng hai dãy tả mạc, hữu mạc.

Tiền tế gồm ba gian, chính giữa là nơi dâng lễ lên Quốc tổ, hai bên thờ các quan văn, võ. Đại bái gồm năm gian, trước cửa có ba bức hoành phi sơn son thếp vàng ca ngợi công đức của Lạc Long Quân.

Tòa thiêu hương (hay phương đình) mang kiến trúc độc đáo, đồ sộ với những hàng cột gỗ lim kích thước lớn đặt trên các chân tảng chạm hoa văn cầu kỳ. Kế đó là tiền môn với năm cửa, mang ý nghĩa tượng trưng cho “ngũ phúc lâm môn”.

Những giá trị độc đáo

Điều đáng quý trong đình (đền) Nội còn lưu giữ được nhiều cổ vật có giá trị. Nổi bật là bức phù điêu với nét chạm khắc tinh xảo trên nền gỗ sơn son thiếp vàng còn nguyên giá trị.

Tương truyền, bức phù điêu được làm cách đây gần chục thế kỷ. Bức phù điêu độc nhất vô nhị này đã được công nhận là bảo vật quốc gia.

Bức phù điêu được công nhận là bảo vật quốc gia

Bức phù điêu tạc hình Quốc tổ Lạc Long Quân đội mũ bình thiên, mặc áo hoàng bào cùng các lạc hầu, lạc tướng của triều đình Lạc Việt dự hội đua thuyền trên dòng Đỗ Động giang.

Đây là di vật có giá trị nghệ thuật - tín ngưỡng cổ xưa độc đáo, hiếm có, được Thủ tướng Chính phủ ký quyết định công nhận là Bảo vật Quốc gia năm 2015.

Đặc biệt, gắn liền với di tích Đình (Đền) Nội và Đình Ngoại là lễ hội Bình Đà diễn ra từ ngày 26/2 - 6/3 Âm lịch hàng năm. Trong đó, ngày 26/2 Âm lịch là ngày giỗ Đức Linh Lang Đại vương; Ngày 6/3 Âm lịch là ngày giỗ Đức Quốc Tổ Lạc Long Quân.

Lễ hội Bình Đà có nhiều điểm đặc sắc, thủ tục tế lễ được lưu truyền qua hàng nghìn năm nay vẫn được các thế hệ người dân Bình Đà trân trọng lưu truyền đời này qua đời khác.

Đặc biệt, gắn liền với di tích Đình (Đền) Nội và Đình Ngoại Bình Đà (thờ Đức Linh Lang Đại vương thời nhà Lý) là lễ hội Bình Đà được Nhà nước công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia đầu tiên của thành phố Hà Nội năm 2014.

Lễ hội diễn ra từ ngày 26/2 đến 6/3 Âm lịch hằng năm (ngày 26/2 Âm lịch là ngày giỗ Đức Linh Lang Đại vương, ngày 6/3 Âm lịch là ngày giỗ đức Quốc Tổ Lạc Long Quân).

Lễ hội Bình Đà có nhiều điểm đặc sắc với các nghi thức tế lễ được lưu truyền qua hàng trăm năm và nay vẫn được các thế hệ người dân Bình Đà trân trọng lưu truyền đời này qua đời khác.

Với những ý nghĩa đó, đình (đền) Nội Bình Đà, xã Bình Minh, huyện Thanh Oai (Hà Nội) là một trong những di sản tiêu biểu, độc đáo, đã được Nhà nước công nhận Di tích cấp quốc gia lần thứ nhất năm 1985 và được công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia năm 1991.