Bài 3: Hành trình dài bền bỉ

Tiếp tục tích hợp những giá trị mới

Nếu ví “sông có khúc, người có lúc” thì “dòng sông” văn hóa Hà Nội đang trải qua một đoạn thác ghềnh. Cùng với cả nước và toàn thế giới, giai đoạn dịch bệnh Covid-19 này là khó khăn nhưng cũng là cơ hội của tất cả chúng ta. Với sự chỉ đạo linh hoạt, phản ứng mau lẹ, thông minh, quyết đoán của Chính phủ, các cấp chính quyền, Hà Nội đã, đang và tiếp tục vượt qua dịch bệnh, khẳng định vị thế Thủ đô của mình với cả nước và với quốc tế.

Trong khi đó, với căn cốt, nền tảng văn hóa lâu đời và bền vững của mình, có thể nói, cùng với các lĩnh vực khác, văn hóa cũng là một phần quan trọng trong phòng, chống dịch Covid-19 cũng như trong tất cả các biến cố khác như thiên tai, chiến tranh… Có văn hóa lòng người mới vững vàng, có văn hóa mới khiến con người bình tâm để mà đưa ra những hành động, cư xử sao cho phù hợp với tình hình và nhanh chóng khắc phục được tình hình.

Những hành vi như thế này cần phải được xử phạt nghiêm

Qua đại dịch Covid-19, có thể nói, “dòng chảy” văn hóa Hà Nội lại tiếp tục được tích hợp những giá trị mới để chứng minh khả năng ứng biến tài tình của mình. Một nhà văn hóa nhận định, bất kì một hiện tượng xã hội nào cũng phải trải qua những giai đoạn khác nhau. Ông lấy ví dụ: Trước đây, khi hầu hết mọi người đi xe máy đều “đầu đội trời, chân đạp phanh” thì nếu ai đó đi trên đường mà đội mũ bảo hiểm sẽ là “hiện tượng lạ”. Người ta đoán ngay anh này đi đường xa hoặc là dân thể thao hoặc đơn giản là… khác người.

Đến khi Nghị quyết 32/2007/NQ-CP ngày 29/6/2007 của Chính phủ đánh dấu việc bắt đầu quy định đội mũ bảo hiểm bắt buộc một cách toàn diện đối với người đi xe máy trên mọi tuyến đường giao thông ở Việt Nam, không phải ngay lập tức toàn xã hội đã thực hiện. Phải mất một thời gian, cùng với việc cảnh sát giao thông xử phạt nghiêm khắc hơn, các hãng mũ bảo hiểm tung ra nhiều kiểu dáng thời trang, an toàn hơn, người dân mới tuân thủ nghiêm chỉnh hơn.

Bây giờ, ai ra đường mà không đội mũ bảo hiểm lại bị cả xã hội nhìn với ánh mắt kì lạ, lên án, trách móc. Việc làm này chính là không tuân thủ luật pháp, đi ngược lại đám đông, trở thành khó coi, phản văn hóa. Tất cả các khuôn mẫu, thước đo hay điều chỉnh gì cũng đều cần phải có thời gian để thực hiện và điều đó đi vào cuộc sống nhanh hay chậm chính là phụ thuộc vào văn hóa tiếp nhận của mỗi cá nhân trong cộng đồng ấy.

Cũng tương tự như vậy, những nét văn hóa hình thành trong và sau chống dịch Covid-19 cũng đang trên đà thấm sâu vào đời sống Nhân dân, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống người Hà Nội hôm nay. Hà Nội những năm Covid, Hà Nội của 1011 năm hình thành và phát triển. Hà Nội của những năm tháng mà sau này con cháu chúng ta nhắc lại, y như chúng ta đang nhắc về thời mũ rơm, tem phiếu, hầm trú ẩn tránh bom B52 thuở trước.

Vẫn cần hơn nữa những hình thức răn đe, xử phạt

Trở lại với trường hợp chiếc mũ bảo hiểm, cho đến bây giờ, lác đác trên phố vẫn còn một vài người bị phạt vì không mang theo mũ, mang mà không đeo hoặc đeo mà không cài quai cẩn thận. Như vậy, ngay cả văn hóa đã hình thành vẫn cần phải có pháp luật thường trực kiểm tra, đôn đốc, nhắc nhở thực hiện. Trong khi đó, các hình thức tuyên truyền, khuyến cáo cũng không được phép lơi lỏng.

Người Hà Nội đã nhanh chóng xác lập được nét văn hóa mới trong mùa dịch Covid-19 song vẫn là câu nói cũ: Hình thành văn hóa khó nhưng giữ được văn hóa còn khó hơn. Trước đây, rất nhiều người kêu ca phàn nàn về văn hóa xếp hàng, chờ đợi của người Hà Nội rất kém. Khi dịch bệnh vào lúc căng thẳng, nếu phải tập trung đông người để khai báo y tế, mua thực phẩm, trên các phương tiện công cộng… mỗi người phải giữ khoảng cách tối thiểu 2m với người khác, với tâm lý lo lắng, người dân đã thực hiện tương đối nghiêm túc.

Song, theo quan sát của phóng viên, những ngày gần đây, tại một số nơi đã có một vài biểu hiện lơ là, thiếu nghiêm túc. Chẳng hạn, trên các chuyến xe bus đã có dán giấy tại những chiếc ghế, yêu cầu ngồi cách một ghế để đảm bảo khoảng cách nhưng khách lên đôi khi cứ bạ đâu ngồi đấy, ngồi cả lên giấy. Thậm chí, có nhóm người lên còn ngồi sát vào nhau để… tiện nói chuyện, đến khi nhân viên trên xe nhắc nhở còn tỏ ra khó chịu.

Trong khi đó, bất chấp quy định phòng, chống dịch, trong mùa hoa ban, hoa sưa nở, một số người vẫn túm tụm chụp ảnh cho bằng được chả bỏ lỡ mất niềm vui này.

Nên chăng có cả những hình thức xử phạt nguội để tăng tính tự giác chấp hành quy định phòng, chống dịch ở người dân

Những ngày gần đây, chùa Hương cùng các cơ sở tôn giáo đã được mở cửa trở lại phục vụ nhu cầu tâm linh, vãn cảnh của Nhân dân Hà Nội trong dịp đầu năm. Điều này cho thấy tình hình dịch bệnh đã được kiểm soát tốt ở Thủ đô, đồng thời chính quyền cũng thấu hiểu tâm tư, nguyện vọng của người dân. Đây là truyền thống lâu đời và là nhu cầu chính đáng của mỗi người khi năm mới đến.

Dịch bệnh vẫn còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ nên càng những nơi đông người như đền, chùa thì lại tăng khả năng tiếp xúc và lây bệnh. Nhất là khi tâm lý người dân chủ quan, không thực hiện đúng các khuyến cáo, quy định. Chính vì vậy, các biện pháp xử phạt vẫn cần phải được thực hiện nghiêm.

Nên chăng, chúng ta cần phải tăng cường cả các biện pháp xử phạt nguội. Tại nhiều nơi như đền, chùa đã có camera nên việc phạt nguội không mấy khó khăn. Giống như các trường hợp lái xe ngoài đường bị phạt nguội, thì phạt nguội trong phòng, chống dịch cũng sẽ tăng tính răn đe, giúp cho người dân ý thức hơn với hành xử nơi công cộng của mình. Các hình thức phạt nguội này nếu được áp dụng thường xuyên, nghiêm túc chẳng những nâng cao ý thức tự giác của người dân, giám sát các hành vi coi thường luật pháp mà còn giúp cho công cuộc phòng chống dịch trở nên dễ kiểm soát hơn.

Có như thế nếp văn hóa hình thành trong và sau chống dịch mới trở thành văn hóa riêng của người Hà Nội, hòa vào dòng chảy văn hóa chung của ngàn năm Thăng Long và trở thành di sản cho con cháu Thủ đô sau này.

Bài 2: Ý thức hơn vai trò của cá nhân với cộng đồng

Bài 1: Văn hóa “cứng”, văn hóa “mềm”