Ấn tượng cách người Hà Nội thưởng trà

Nâng niu từng búp trà

Hà Nội là Thủ đô, trung tâm văn hóa, kinh tế, chính trị, nơi gặp gỡ của những giá trị văn hóa tinh túy nhất cả nước. Đảm nhiệm vai trò là đầu não, trái tim của đất nước, nên trong quá trình giao lưu và hội nhập, Hà Nội luôn là điểm đi tiên phong để đón nhận những giá trị văn hóa, những bước chuyển mình mạnh mẽ nhất.

Người Hà Nội tài hoa, thanh lịch trong từng cử chỉ và lời nói. Nét tinh tế được thể hiện trong lối sống, trong từng sản phẩm làm ra. Những thức quà Hà Nội dù nhỏ bé, đơn giản, mộc mạc nhưng chất chứa nhiều tâm huyết cũng như bí quyết độc đáo để không thể trộn lẫn, ít nơi nào có thể sánh được.

Ấm trà xưa (Ảnh tư liệu)

Hà Nội không phải là mảnh đất trồng trà nhưng lại là nơi đánh dấu, là điểm nhấn để khẳng định sự tồn tại và phát triển của nền văn hóa trà Việt. Nơi đây là địa điểm giao thương và buôn bán những sản vật quý của từng địa phương, nơi hội tụ những mặt hàng có giá trị và tinh tế nhất. Và trà cũng là một trong những sản phẩm được người Hà Nội xưa rất ưa chuộng, nâng niu.

Người xưa có câu "Nhất thủy, nhị trà, tam pha, tứ ấm, ngũ quần anh", câu này có nghĩa, uống trà cần có nước tốt, trà ngon, cách pha trà chuẩn, ấm trà và bạn trà. Có khoảng 7 bước để pha trà sen, loại trà được ướp kỳ công vô cùng. Đây cũng chính là loại trà đặc trưng nhất của người Hà Nội, nó ấn tượng là bởi trà sau khi hái và chế biến, được người ta khéo léo nhét vào búp sen, ủ cho thật thơm.

Khi thưởng thức, đầu tiên thực khách nhẹ nhàng tách cánh hoa sen để lấy trà bên trong. Tiếp theo, cho trà vào khay tre và chỉ dùng trà để pha. Trước khi pha trà cần tráng nóng ấm chén bằng nước sôi. Sau đó chậm rãi gạt trà vào ấm, ủ trong ấm 3 phút để hơi nóng của ấm đánh thức hương thơm của trà. Dùng nước sôi khoảng 80 - 85 độ C rót vào ấm. Ngâm trà từ 30 giây đến một phút, nếu uống đậm có thể ngâm lâu hơn. Cuối cùng, rót trà từ ấm ra chén tống, rồi rót sang các chén quân (chén nhỏ) để thưởng thức. Một búp trà sen có thể pha khoảng 2 đến 7 nước, tùy theo loại trà bên trong.

Chén trà sen

Một bình trà sen cho nước trong vắt, dậy hương. Người thưởng thức chưa nên dùng ngay mà nhẹ nhàng đưa chén lên mũi để cảm nhận mùi thơm của trà. Sau đó, nhấp một ngụm nhỏ và từ từ nhâm nhi hết chén trà. Trà sen là sự kết hợp của các hương vị thơm, ngọt, chát. Vị chát của trà, vị ngọt và thơm của bông hoa.

Trà sen được xem như một đặc sản của đất Hà Thành, còn thưởng trà sen là một nghệ thuật. Bởi, người thưởng trà phải tinh tế mới có thể cảm nhận hết nét thanh tao trong chén trà. Cứ đến mùa hoa, người Hà Nội lại có thú ngắm hoa, nhâm nhi chén trà sen thơm dịu và đàm đạo sự đời.

Văn hóa thưởng trà của người Thủ đô

Với người Hà Nội, uống trà là một thú chơi thanh đạm. Pha cho mình cũng như pha trà mời khách, người ta phải để vào đó nhiều công phu. Những công phu đó, dần trở thành lễ nghi. Trong ấm trà ngon, người ta thấy phảng phất một mùi thơ và một vị triết lý.

Các trà nhân từ xưa rất chú ý đến nghệ thuật thưởng trà với nhiều loại trà cụ (dụng cụ pha trà) cần thiết để làm sao cho người uống cũng có thể cảm nhận và thể nghiệm giống như các thiền sư. Dùng thìa gỗ múc trà cho vào ấm đất nung nhỏ, được gọi là “Ngọc diệp hồi cung”.

Để có được chén trà ngon thì bình trà và tách uống trà phải được làm nóng lên bằng nước sôi. Trà cụ dùng để xúc trà, lấy bã trà đều bằng tre khô hoặc gỗ thơm. Khi châm nước lần một gọi là “cao sơn trường thuỷ” rồi chắt ngay ra. Đây là thao tác tráng trà nhằm loại hết bụi bẩn và cho trà khô kịp thấm không nổi lềnh bềnh. Lần thứ hai đổ nước vào ấm gọi là “hạ sơn nhập thuỷ” nên đổ nước cao, tràn miệng bình để khi đậy nắp lại, bụi trà tràn ra hết, rồi dội nước sôi lên nắp để giữ nhiệt độ cao nhất cho ấm trà.

Nước hai chính là nước ngon nhất được tạo ra trong vòng 1-2 phút, có hương vị đượm đà, thơm tho quyến rũ. Khi rót trà phải chuyên đều các chén sao cho nồng độ trà như nhau bằng cách kê khít miệng chén lại và đưa vòi ấm quay vòng. Cách phổ biến trong truyền thống là rót ra chén tống rồi chia đều ra các “chén quân”. Cách này ngày nay ít dùng vì phần làm nguội trà, phần hương trà phôi pha.

Người dâng trà và người nhận đều phải cung kính cúi đầu. Trước khi uống, đưa chén trà sang tay trái, mắt nhìn theo, sau đó đưa sang phải “du sơn lâm thuỷ”. Khi uống, cầm chén trà quay lòng bàn tay vào trong, dâng chén trà lên sát mũi để thưởng thức hương trà trước, sau đó tay che miệng nháp nháp từng ngụm nhỏ nhẹ. Tay áo các quan lại phong kiến thường rất rộng cũng một phần vì lẽ dùng che miệng khi uống trà là vậy. Che miệng khi ăn, uống, cười trong chèo, tuồng, trong đời sống người Việt xưa chính là một hành vi văn hóa.

Người uống cũng phải chậm rãi mím miệng nuốt khẽ cho hương trà thoát ra đằng mũi và đồng thời đọng trong cổ họng, nuốt tý nước bọt lần một, lần hai, lần ba để cảm nhận.

Trong cái nắng oi ả của những ngày Hà Nội vào đầu hạ, trải lòng mình trong màu xanh mát dịu của những đầm sen và từ từ cảm nhận mùi hương thơm thoảng nhẹ cứ lan toả trong một không gian rộng lớn.

Một mùa sen nữa lại về, người Hà Nội hối hả tìm mua những bông sen thật đẹp, thật tươi đem về làm duyên cho ngôi nhà của họ, còn những người trồng sen quanh Hồ Tây lại bắt đầu tỉ mẩn với những công đoạn ướp trà sen.

Hà Nội bao nhiêu năm vẫn thế, vẫn giữ được những nét đẹp dung dị trong nghệ thuật thưởng thức trà. Ở đâu đó giữa lòng Hà Nội, người ta lại dễ dàng nhận thấy những chén trà sen thơm dịu, ấm nóng xoay tròn bên những câu chuyện. Đó dường như đã trở thành nét đẹp, nét văn hóa ngàn xưa làm say đắm bao người con sinh ra và lớn lên trên mảnh đất Hà thành này!