Tào lao với lão Khoa

Một ngôi chùa mang nhiều nét kiến trúc của Trung Quốc

- Vâng! Đúng là tôi có lỗi. Tôi cũng đã xin lỗi bạn đọc faceboook nhiều lần rồi. Thi thoảng tôi mới giao lưu với bạn đọc được thôi. Bởi tôi rất bận, lại thường xuyên đi công tác vắng. Những bài tôi đưa lên đều là những bài báo. Tôi giữ chuyên mục hàng tuần cho 6 tờ báo. Như thế nghĩa là ngày nào cũng phải có bài. Những bài đó, phần lớn tôi viết trên đường, có khi viết ngay trên ô tô, rồi gửi bài đi cũng gửi ngay trên ô tô. Bây giờ tôi đang ở trên Biển Đông. Tôi đi với anh em Cảnh sát biển. Còn nhớ có lần, tôi tham gia đoàn cán bộ tháp tùng ông Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam Nguyễn Đăng Tiến đi thăm, làm việc và ký kết hợp tác với Đài Phát thanh Truyền hình Trung ương Trung Quốc. Chỉ riêng lần ấy tôi lỡ bài. Vì tất cả mọi trang bị của tôi đều vô hiệu. Còn ở rất nhiều nước trên thế giới, trong tầu tốc hành cũng vẫn có internet. Tìm thông tin hay gửi bài thoải mái như ở nhà mình vậy. Bây giờ là thời đại thông tin. Thế giới trong lòng bàn tay, chỉ cần một cú “nháy chuột”, ta đã biết tất cả, có tất cả, như ngày xưa, cha ông ta từng mơ ước đến chiếc đũa thần.

- Vậy ở Trung Quốc lại không có Internet sao?

- Không phải không có internet! Trung Quốc là một nước phát triển rất hùng mạnh về tất cả mọi lĩnh vực, trong đó có truyền thông, thông tin. Ở đâu cũng truy cập được internet, nhưng tiếc ở đó không dùng được Email, Google, Blog và cả Facebook. Vì thế, tôi như kẻ lạc rừng. Tôi bảo ông bạn đồng nghiệp Trung Quốc: “Ở mọi nhà chúng tôi, ngay một người dân bình thường cũng có thể xem được rất nhiều kênh truyền hình của các nước trên thế giới. Trong đó có cả các kênh của Trung Quốc. Còn ở Trung Quốc, có gần trăm kênh truyền hình. Nhưng toàn truyền hình nội bộ của các tỉnh thành Trung Quốc, tuyệt không có một kênh nào của nước ngoài”. “Đúng là chúng tôi cũng còn nhiều hạn chế. Chúng tôi đang mở cửa. Nhưng mở cửa theo quy trình. Mở cửa từng bước…”. Phải nói về vấn đề “mở cửa” này, chúng ta “thoáng” hơn Trung Quốc, cởi mở hơn Trung Quốc rất nhiều….

- Có người nói Thế kỷ này là Thế kỷ Trung Quốc?

- Đấy là một nhận định cũng đã cũ rồi. Nhận định ấy không phải của tôi mà của nhiều học giả trên thế giới. Từ những năm Tám mươi của thế kỷ trước, khi còn học ở Nga, tôi cũng đã nghe người ta nói như vậy rồi. Bây giờ thì nhận định ấy đang dần được khẳng định. Trung Quốc vẫn đang ám ảnh nhân loại. Trung Quốc là một nước đang phát triển rất mạnh. Sự vươn dậy của họ ít nhiều cũng đã tác động đến nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là Việt Nam, một nước “núi liền núi, sông liền sông”. Tôi nghĩ, chúng ta cần phải nghiên cứu họ một cách nghiêm túc, kỹ lưỡng. Phải thật hiểu họ để có thể hợp tác với họ, chung sống an hòa với họ, nhưng không đánh mất mình và cũng không để họ lừa mình. Làm sao có thể học được những kinh nghiệm của họ, nhưng cũng phải thoát khỏi họ. Đặc biệt không thể biến mình thành cái bóng mờ của họ. Nói thế không có nghĩa là “bài Trung”. Mà đây là vấn đề lớn. Vấn đề giữ gìn bản sắc dân tộc. Vấn đề này, nước nào cũng quan tâm.

- Điều ông nói rất đáng lưu ý. Trước hết ở lĩnh vực văn hóa. Chúng ta hợp tác toàn diện với Trung Quốc, nhưng không phải là một phiên bản của Trung Quốc. Một dạo báo chí công luận truyền thông đã từng rầm rĩ lên về chuyện những con sư tử đá Trung Quốc đang ung dung ngự trị trên nhiều đình chùa miếu mạo Việt Nam. Nhờ có công phát hiện của báo chí mà vụ việc đã được điều chỉnh, giải quyết ổn thỏa. Gần đây, đến thăm chùa Bái Đính, một ngôi chùa lớn. Có thể nói đó là một công trình văn hóa kỳ vĩ của Việt Nam vừa được xây dựng. Chùa đẹp, tượng đẹp. Chỉ tiếc nó cứ na ná như những ngôi chùa của Trung Quốc. Nghĩ mà buồn!

- Đây là một vấn đề không hề đơn giản. Tất nhiên, trong văn hóa, có sự giao thoa. Nhưng giao thoa không có nghĩa là phiên bản hay sao cóp. Chùa Bái Đính không phải là một phiên bản nhưng hình dáng, hồn vía của nó cứ gợi cho người ta nhớ đến những quần thể chùa chiền Trung Quốc vùng Quảng Đông. Đấy là điều rất đáng tiếc. Trong khi đó, một nước có nền văn hóa rất gần với Trung Quốc là Nhật Bản, nhưng họ vẫn giữ được bản sắc riêng của mình. Đó là những vẻ đẹp không thể trộn lẫn. Trông là nhận ra ngay Nhật Bản. Hàn Quốc cũng vậy. Đợt tôi đang học bên Nga. Nhà thơ Chế Lan Viên có gửi sang Matsxcova tặng tôi tập thơ Hàn Mặc Tử do tỉnh Nghĩa Bình in mà ông người tuyển chọn và viết tựa. Đấy cũng là lần đầu tiên, thơ Hàn Mạc Tử được in lại và phát hành khá rộng rãi. Tôi có giới thiệu với bạn bè về Hàn Mạc Tử nhân sự kiện vui đó. Tôi còn bảo: “Đây là B. Paternac của Việt Nam”. Rồi tôi đọc một bài thơ bốn câu bằng âm tiếng Việt cho một nhà thơ Nga nghe nhạc điệu, rồi dịch ý bài thơ của Hàn. Nhà thơ Nga bảo: “Sao thơ của các cậu giống thơ cổ điển Trung Quốc thế?”. Tôi bảo, không phải thơ của chúng tớ giống thơ Đường Trung Quốc đâu, mà thơ Đường Trung Quốc bắt chước thơ chúng tớ đấy. Cả các công trình lăng tẩm, đền đài ở Huế cũng vậy, họ toàn bắt chước chúng tớ để xây dựng Tử Cấm thành, bắt chước chúng tớ nhưng lại xây trước chúng tớ đến cả mấy trăm năm. Có công trình xây trước cả ngàn năm. Thế mới “đểu” chứ. Mọi người cười ồ.

Những con sư tử đá có tạo hình từ Trung Quốc ngự trị trên nhiều đình chùa miếu mạo Việt Nam

- Ông quả là người hài hước. Chuyện gì cũng đùa được.

- Tôi có đùa đâu. Tôi đang nói nghiêm túc đấy chứ. Việc giữ gìn bản sắc dân tộc bao giờ cũng là vấn đề rất nghiêm túc! Cái chúng ta còn phải phấn đấu để vươn tới thì Trung Quốc lại có cả một kho kinh nghiệm. Nói như một đồng chí ở Đại sứ quán ta, Trung Quốc có một đội ngũ cán bộ lãnh đạo rất giỏi. Ngay một cán bộ ở địa phương cũng có tầm nhìn của trung ương. Lấy tư duy của trung ương để xử lý cả những việc cỏn con ở cơ sở. Vì thế họ có được sự đồng bộ và nhất quán xuyên suốt từ Trung ương đến địa phương. Chúng tôi qua Lệ Giang rồi Đại Lý, một thành phố cổ của Trung Quốc ở tỉnh Vân Nam. Thành phố này đã bị phá hủy vào năm 1996 trong trận động đất 7,5 độ richte. Vậy mà họ vẫn khôi phục lại được. Một thành phố rất đẹp, cổ kính. Nhiều ngôi nhà dựng lại mà trông cổ kính như có tuổi thọ hàng ngàn năm tuổi. Phải nói là rất tài. Trung Quốc là thế đấy. Họ kỹ lưỡng đến từng chi tiết nhỏ. Bởi thế, Trung Quốc là đất nước của du lịch. Thành phố nào cũng có những vẻ đẹp bí ẩn khiến người ta muốn chiêm ngưỡng, khám phá. Đó là những vẻ đẹp không chỉ chinh phục du khách nước ngoài mà còn có thể mê hoặc được cả chính người dân Trung Quốc. Chỉ riêng khách du lịch Trung Quốc cũng đã đủ “nuôi” ngành du lịch Trung Quốc rồi. Còn chúng ta thì nghèo quá. Lại nhớ đến cố Giáo sư Trần Quốc Vượng. Có lần ông tâm sự với chúng tôi. Có một nhà sử học nước ngoài hỏi ông về Chùa Một Cột. Ngôi chùa rất độc đáo, là một Danh thắng rất đặc biệt của Việt Nam. Trần Quốc Vượng đã dẫn vị khách quý quốc tế đến thăm chùa và giới thiệu rất kỹ lưỡng về ngôi chùa tuyệt vời này. Ngày hôm sau, nhà Sử học Mỹ lại đòi ông đưa đi thăm Chùa Một Cột. Ông rất ngạc nhiên: “Hôm qua tôi đưa ông đi rồi mà. Ông đã quên sao?”. “Ồ, hóa ra đó là Chùa Một Cột à? Tôi lại tưởng ông đưa tôi đi xem mô hình. Còn hôm nay chúng ta mới đến thăm ngôi chùa huyền thoại đó!”. Nếu có một cái gì tôi rất ghét, thậm chí nói giảm đi là không thích ở Trung Quốc, là chất đại Hán. Vì thế Trung Quốc to mà vẫn không lớn. Vì rất không đàng hoàng. Ông bạn này cứ như một anh hàng xóm rất giàu có nhưng lại có cái tính rất khó chịu. Nhà có hàng núi vàng, nhưng vẫn thích thó của những anh hàng xóm trái cam hay quả trứng gà. Nếu không lấy được thì khó chịu. Cái việc họ lấn đất, lấn biển lấn đảo cũng thế. Giả thiết nếu không có mấy hòn đảo ăn cắp, hay cả Biển Đông nữa, họ vẫn cứ lớn, vẫn giầu có, ở không ít mặt họ còn vượt cả Nga, cả Mỹ. Thế mà vẫn cứ càm cắp những thứ bé hin hin chẳng phải của mình. Khó chịu là thế!

- Cám ơn ông!