Nhìn Trung thu nay, nhớ Trung thu xưa

Ý nghĩa của các món đồ chơi giản dị

Trong ký ức vẫn còn vẹn nguyên của nhiều bậc phụ huynh, chiếc lồng đèn đơn độc một màu từ giấy báo hay giấy vở đã học, rồi chuốt tre, đóng khung thành những chiếc lồng đèn ông sao. Có lẽ đó cũng là mẫu đèn được ưa chuộng nhất ngày đó, đứa nào sang hơn thì được mua giấy bóng kính về dán lên nhìn cũng lung linh màu sắc. Còn mấy đứa con trai đã tự chế từ những chiếc lon sữa bò bỏ đi, hì hụi đục, khoét các kiểu mới ra được chiếc lồng đèn. Đơn điệu là vậy nhưng là độc nhất vô nhị, chẳng thể đụng hàng được.

Đầu lân sư – đồ chơi yêu thích của cả trẻ em và người lớn

Bác Trịnh Tường (Hoàn Kiếm, Hà Nội) kể: "Đến đêm Trung thu, tất cả sản phẩm làm được sẽ đưa ra trình làng, tụi tôi khoe với nhau về những chiếc lồng đèn đã làm. Đứa nào được bình chọn là lồng đèn đẹp nhất sẽ thành tân hoàng tử hay công chúa lồng đèn của năm ấy. Nhưng thực ra chẳng có chiếc đèn lồng nào là ra dáng ông sao, dù là hoàng tử hay công chúa lồng đèn năm ấy cũng vậy, ông sao cũng xiên vẹo, méo mó các kiểu. Nhưng chẳng sao cả, chúng tôi vẫn vui tít mắt khi có lồng đèn để đi chơi.

Đèn ông sao – đồ chơi điển hình trong dịp Tết Trung thu

Xong phần bình chọn, cả nhóm cùng nhau đi rước đèn trung thu. Nhưng ngày đó đi chơi vất vả lắm, phải đi thành một tóp và đi chụm vào nhau để che gió cho đèn cầy trong lồng đèn không bị tắt. Những chiếc lồng đèn trung thu bây giờ chạy bằng pin nên tụi trẻ con tha hồ cầm vui chơi, chạy nhảy mà không cần lo sợ đèn tắt làm mất đẹp, mất vui...

Vài năm gần đây, những mặt hàng đồ chơi bằng nhựa có xu hướng giảm, trong khi những đồ chơi truyền thống, đồ chơi thủ công Việt Nam dần chiếm đa số

Vẫn còn nhớ từ trước đêm rằm nhiều ngày, ở trường, thôn, xóm hay trong tộc họ… mỗi đơn vị lại tổ chức phát quà bánh trung thu cho tụi trẻ con chúng tôi. Có bạn nào đã từng bon chen chạy ngồi vào hàng của thôn này mặc dù mình ở thôn khác chỉ để kiếm thêm một phần quà trung thu chưa? Chúng tôi thì đứa nào cũng đã từng, vì ngày đó thiếu thốn nên thèm bánh kẹo dữ lắm, chỉ đợi đến trung thu để được cho".

Nhiều bé được bố mẹ chuẩn bị cho những bộ trang phục bắt mắt để chụp ảnh

Trung thu bây giờ cũng không còn là mùa riêng của tụi trẻ con mà còn là dịp để người lớn bày tỏ sự biết ơn, thương yêu và trân trọng đến người thân, bạn bè, đồng nghiệp… qua những hộp bánh Trung thu đa kiểu dáng, mẫu mã.

Ở thành phố nhộn nhịp này, mọi người không còn được nghe tiếng lân đùng đùng khắp các ngõ xóm về đêm, không còn nhìn thấy cảnh trẻ con lon ton chạy theo các đầu lân trên những con đường làng không đèn điện… Mà có lẽ cũng nhờ những đêm không đèn điện ấy nên trăng sáng tỏ từng ngõ ngách, những ánh lửa nhỏ trong mỗi chiếc lồng đèn thắp sáng như những vì sao lung linh trải khắp các con đường. Giờ trăng vẫn còn đấy, vẫn tròn mỗi dịp Trung thu về nhưng không hiểu sao vẫn thấy không sáng tỏ bằng thứ ánh sáng trong vắt xuyên qua mấy bụi tre làng trên những con đường thiếu vắng ánh điện đường của những ngày xưa.

Phố Hàng Mã được trang hoàng lộng lẫy bởi những món đồ chơi như đầu lân, đèn lồng, đèn ông sao… phục vụ thiếu nhi dịp này

Chị Trần Thị Thu (Hai Bà Trưng, Hà Nội) kể: “Thời đó, đồ chơi không hiện đại như bây giờ nhưng vẫn vô cùng thú vị, tận dụng nguyên liệu sẵn có trong cuộc sống để làm. Mỗi độ thu về, quả hồng quả bưởi là hai thức quả phổ biến.

Thế là mỗi lần ăn bưởi lại hí hửng cất dành hạt đem phơi khô, rồi xâu vào dây phanh cũ của xe đạp, tẩm một chút dầu thắp. Cứ gần đến Trung thu là trên dây phơi quần áo có những dây hạt bưởi xen kẽ, những hôm trời mưa không kịp cất, xâu hạt bưởi mốc xanh mốc đỏ, cả bọn lại tiếc ngẩn tiếc ngơ. Đến đêm Trung thu, trẻ con náo nức đốt đèn hạt bưởi, tỏa mùi thơm cay cay, ánh sáng xanh lét, nổ tí tách nghe rất vui tai. Chúng tôi còn dùng hộp xà phòng cũ, cho nến vào để đi rước đèn”.

Mùa Trung thu hòa bình

Hà Nội mùa Trung thu năm 1973, đã lâu lắm rồi người dân mới thấy nhiều đèn ông sao, trống lân, trống ếch đến thế. Hơn 8 tháng kể từ khi Hiệp định Paris được ký, hòa bình đã lập lại trên miền Bắc. Trẻ em trở về từ khắp các nơi sơ tán và được đón những ngày Tết thiếu nhi trong hòa bình. Ánh đèn, tiếng trống không chỉ đơn giản là niềm vui ngày lễ mà còn là niềm vui của hòa bình, của một bình yên không bom đạn.

Đèn ông sao là món đồ chơi rất giá trị đối với trẻ em thời xưa

Bà Nghiêm Xuân Yên, 60 tuổi, sống tại phố Hàng Chiếu, Hoàn Kiếm, Hà Nội kể lại: “Trung thu của những năm đó rất khác bây giờ và nó có rất nhiều ý nghĩa. Ý nghĩa đối với người lớn và đối với cả trẻ con. Những năm đó ánh điện rất mờ và độ ô nhiễm của bụi mịn không như bây giờ nên ánh trăng sáng thật là đẹp”.

Ngày đó, chiến tranh leo thang đánh phá miền Bắc của đế quốc Mỹ mới dừng, nền kinh tế còn quá thiếu thốn. Cuộc sống chung quanh bọn trẻ con ngập tràn gian nan, vất vả nhưng chẳng bao giờ vắng tiếng cười đùa từ các trò chơi. Những ánh mắt náo nức, ngây thơ, những nụ cười con trẻ khiến người lớn nhận ra, chiến tranh đã kết thúc, giờ là lúc các em được nâng niu, được hạnh phúc.

Phố Hàng Mã hôm nay, những cậu bé, cô bé của mùa thu năm ấy giờ đã trưởng thành và như một lẽ tự nhiên, họ tìm đến để mua những chiếc đèn về cho đứa cháu ở nhà đón trăng. Chiếc đèn lấp lánh niềm vui ký ức từ mùa thu năm ấy.

Bà Hoàng Kim Oanh ở phố Hàng Mã bày tỏ: “Bây giờ toàn là trò chơi điện tử, chỉ cần bật công tắc lên là đèn sáng chứ ngày xưa, đèn được làm bằng giấy bóng kính, rất dễ cháy hỏng. Vì thế, chỉ khi nào có hiệu lệnh của cô phụ trách thì các cháu mới được thắp nến bên trong đèn. Thời ấy, những món đồ chơi giản dị đó đã làm cho những đứa trẻ chúng tôi thấy rất hạnh phúc”.

Trăng khuyết rồi lại tròn. Gần 50 năm đã trôi qua từ mùa trăng hòa bình ấy, Trung thu sau chiến tranh ở miền Bắc hay Trung thu của ngày nay đủ để hạnh phúc thì vẫn không thể thiếu nụ cười trẻ thơ, nụ cười mà những người lớn, dù ở thời kỳ nào cũng sẵn sàng đánh đổi tất cả để bảo vệ.