Hầu hết doanh nghiệp đổi mới công nghệ bằng vốn tự có

Nhiều doanh nghiệp nhỏ ít biết hay không biết bắt đầu từ đâu, đến đầu mối nào để tiếp cận các hình thức hỗ trợ từ Nhà nước hoặc do các quy trình xét duyệt quá phức tạp

Doanh nghiệp nhỏ không biết tiếp cận từ đâu

Nhiều doanh nghiệp nhỏ cho biết, họ ít có thông tin hoặc không biết bắt đầu từ đâu, đến đầu mối nào để tiếp cận các hình thức hỗ trợ từ Nhà nước. Nhiều doanh nghiệp khác lại cho rằng các quy trình xét duyệt hỗ trợ quá phức tạp, khiến họ chùn chân tiếp cận các hỗ trợ từ Nhà nước. Mặt khác, các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo và có hoạt động đổi mới sáng tạo chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm như cắt giảm chi phí sản phẩm mà ít tập trung cho nghiên cứu để có được những sản phẩm mới chiếm lĩnh thị trường.

Đây là kết quả thống kê đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp tại Việt Nam do Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ quốc gia (TTKH&CNQG), Bộ Khoa học và Công nghệ công bố.

Tại Hội thảo “Kết quả thống kê đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp và đề xuất hoàn thiện công tác thống kê đổi mới sáng tạo ở Việt Nam” được tổ chức tại Hà Nội vừa qua, ông Trần Đắc Hiến, Cục trưởng Cục TTKH&CNQG, Giám đốc Ban quản lý Tiểu dự án FIRST-NASATI cho biết, đổi mới sáng tạo là tiền đề không thể thiếu và có tính chất quyết định đến năng suất, chất lượng, sức cạnh tranh của doanh nghiệp và toàn bộ nền kinh tế.

FIRST là dự án hỗ trợ nâng cao năng suất, khả năng cạnh tranh và chất lượng tăng trưởng của nền kinh tế Việt Nam thông qua việc tăng cường hiệu quả hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển và ứng dụng công nghệ, thúc đẩy mạnh mẽ các hoạt động sáng tạo, đổi mới công nghệ trong doanh nghiệp để tạo thêm giá trị gia tăng cho nền kinh tế do Ngân hàng thế giới tài trợ.

Theo Cục trưởng Cục TTKH&CNQG, công tác thống kê, thu thập thông tin đánh giá đầy đủ thực trạng đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp Việt Nam góp phần cung cấp kịp thời thông tin cho cơ quan quản lý Nhà nước hoạch định các chính sách, chiến lược định hướng và hỗ trợ doanh nghiệp đẩy mạnh đổi mới sáng tạo để không ngừng nâng cao năng suất, chất lượng, sức cạnh tranh của doanh nghiệp cũng như toàn bộ nền kinh tế.

Cục TTKH&CNQG đã công bố điều tra thí điểm đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp giai đoạn 2014-2016 được tiến hành từ tháng 8-12/2017. Dự án đã tiến hành điều tra nhóm các doanh nghiệp thuộc ngành chế biến, chế tạo, bởi đây là ngành thường đi đầu trong việc ứng dụng công nghệ, hoạt động đổi mới sáng tạo như: Nghiên cứu R&D, đổi mới công nghệ... Đây là lần đầu tiên Việt Nam thực hiện điều tra đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp. Kết quả điều tra thử nghiệm nhằm thu thập thông tin đánh giá, đo lượng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của các doanh nghiệp; đánh giá thực trạng đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp Việt Nam; từ đó cung cấp kịp thời thông tin cho các cơ quan quản lý để hoạch định chính sách, chiến lược định hướng và hỗ trợ doanh nghiệp đẩy mạnh đổi mới sáng tạo để nâng cao năng suất, sức cạnh tranh của các doanh nghiệp.

Đổi mới sáng tạo quyết định tính cạnh tranh của doanh nghiệp, là yếu tố quyết định sự thành bại của doanh nghiệp trong thời đại Cách mạng công nghiệp 4.0

Trong gần 8.000 doanh nghiệp ngành chế biến, chế tạo được điều tra có khoảng 4.000 doanh nghiệp lớn và vừa, khoảng 4.000 doanh nghiệp nhỏ. Hầu hết các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo và có hoạt động đổi mới sáng tạo chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm như cắt giảm chi phí sản phẩm nhưng ít tập trung cho nghiên cứu đổi mới sáng tạo để có được những sản phẩm mới chiếm lĩnh thị trường. Mặt khác, các doanh nghiệp ít hợp tác, liên kết trong đổi mới sản phẩm. Bình quân chỉ có 17,2% doanh nghiệp hợp tác đổi mới sáng tạo.

Chủ yếu đổi mới bằng vốn tự có

Kết quả khảo sát cho thấy, trong tổng số các phiếu điều tra thu về hợp lệ có gần 62% doanh nghiệp có hoạt động đổi mới sáng tạo, hơn 37% không có hoạt động đổi mới sáng tạo. Theo TS Phạm Đình Thúy, Vụ trưởng Vụ Thống kê công nghiệp (Tổng cục Thống kê) cho biết, hiện nay hầu hết các doanh nghiệp tự tổ chức hoạt động nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo chứ chưa có nhiều sự phối hợp hỗ trợ của các tổ chức nghiên cứu công lập, các trường đại học. Đặc biệt, có khoảng 70% doanh nghiệp sử dụng nguồn kinh phí tự có cho hoạt động đổi mới sáng tạo. Tỷ lệ doanh nghiệp nhận được sự hỗ trợ của Nhà nước cho hoạt động này rất thấp. Tỷ lệ các doanh nghiệp được hưởng các chính sách về tín dụng hay chính sách hỗ trợ đổi mới công nghệ chỉ từ 10% đến 17%; các doanh nghiệp được hỗ trợ tư vấn kỹ thuật hay thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ chỉ 3%-6%. Trong khi đó, Việt Nam đã có Quỹ hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong những năm gần đây.

Công nghệ chế biến, bảo quản thực phẩm tại các doanh nghiệp Việt Nam còn yếu, đòi hỏi phải có đổi mới sáng tạo công nghệ nhằm nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế

Đặc biệt, cuộc khảo sát còn cho thấy doanh nghiệp có quy mô càng lớn thì càng nhận được nhiều hỗ trợ từ Nhà nước. Ngược lại, các doanh nghiệp vừa và nhỏ, đặc biệt là các doanh nghiệp siêu nhỏ không biết bắt đầu từ đâu, từ đầu mối nào.

FISRT-NASATI là tiểu dự án hoàn thiện hệ thống thống kê, đánh giá, đo lường khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Bàn về về vấn đề này, TS Hồ Ngọc Luật, Tư vấn Ban quản lý Tiểu dự án FIRST-NASATI cho rằng, đây là một nghịch lý. Trong khi Nhà nước, Chính phủ đang đưa ra nhiều cơ chế, chính sách để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa thì thực tế cho thấy nhóm doanh nghiệp này được sự hỗ trợ rất thấp. Các chính sách hỗ trợ qua tín dụng, giảm thuế, trích lập quỹ phát triển khoa học và công nghệ phát huy ở mức chưa cao; hỗ trợ tư vấn kỹ thuật, thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ còn thấp.

TS Hồ Ngọc Luật cho biết thêm, có đến 40% doanh nghiệp nhỏ ít biết hay không biết bắt đầu từ đâu, đến đầu mối nào để tiếp cận các hình thức hỗ trợ của Nhà nước hoặc do các quy trình xét duyệt quá phức tạp.

Đồng quan điểm trên, nhiều chuyên gia kinh tế cho hay, đổi mới sáng tạo ở Việt Nam chưa được quan tâm đúng mức. Vai trò tổ chức, hỗ trợ của Nhà nước đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa còn mờ nhạt. Mặt khác, hầu hết doanh nghiệp tự tổ chức hoạt động nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo. Họ đánh giá thấp các tổ chức nghiên cứu công lập, các cơ sở giáo dục đại học và cho rằng các tổ chức này không hỗ trợ được nhiều cho đổi mới sáng tạo của các doanh nghiệp.