"Hành trình" khởi kiện doanh nghiệp nợ đọng BHXH: Vô vàn khó khăn

Tổ chức Công đoàn cần thường xuyên tổ chức các buổi tư vấn về chính sách BHXH, BHYT để người lao động hiểu và có biện pháp bảo vệ quyền lợi của mình

Bài liên quan

Tổ chức Công đoàn luôn đồng hành cùng người lao động

BHXH Hà Nội chủ trương xây dựng hệ thống BHXH linh hoạt, đa tầng

BHXH Việt Nam giao chỉ tiêu bao phủ BHXH, BHTN giai đoạn 2019-2021

Hà Nội: Thanh tra 100 đơn vị nợ BHXH trên 6 tháng

Số vụ việc được xử lý "không đáng kể"

Ông Ngọ Duy Hiểu, Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho biết: Công tác khởi kiện doanh nghiệp trốn đóng, nợ đọng BHXH hiện đang gặp rất nhiều khó khăn. Trong ba năm qua, cả nước, tổ chức Công đoàn đã gửi khoảng 3.000 hồ sơ doanh nghiệp trốn đóng, nợ đọng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp sang tòa án các cấp đề nghị khởi kiện. Tuy nhiên, đến nay số hồ sơ được thụ lý và khởi kiện là “không đáng kể” bởi còn nhiều vướng mắc. Vướng mắc lớn nhất là sự bất cập, thiếu thống nhất trong các quy định của pháp luật.

Dẫn chứng cụ thể về những vướng mắc mà tổ chức công đoàn đang gặp phải, ông Ngọ Duy Hiều nêu rõ: "Hiện nay, việc khởi kiện doanh nghiệp nợ đọng, trốn đóng BHXH chịu chi phối của bốn bộ luật, gồm Luật Tố tụng dân sự, Luật Công đoàn, Luật BHXH và Bộ luật Lao động. Cả bốn luật này đều thiếu thống nhất, mâu thuẫn, tạo ra những cách hiểu khác nhau gây khó khăn cho việc thụ lý các hồ sơ khởi kiện. Cụ thể, có luật quy định Công đoàn cấp trên cơ sở được phép khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH. Ngược lại, có luật lại quy định chung là Công đoàn được khởi kiện; Luật lại quy định tổ chức công đoàn phải có chữ ký ủy quyền của từng người lao động đang làm việc tại các công ty, doanh nghiệp nợ đọng BHXH mới khởi kiện.

Về vấn đề tổ chức công đoàn phải có chữ ký ủy quyền của từng người lao động đang làm việc tại các công ty, doanh nghiệp nợ đọng BHXH mới được khởi kiện. Ông Hiểu cho rằng, điều này là không cần thiết. Bởi ở góc độ là tổ chức đại diện cho người lao động, Công đoàn là tổ chức đại diện đương nhiên của người lao động, có trách nhiệm bảo vệ quyền lợi chính đáng của người lao động. Trong trường hợp quyền lợi của họ đang bị xâm phạm thì việc yêu cầu phải có uỷ quyền để bảo vệ là không cần thiết. Mặt khác, với những doanh nghiệp có tới hàng vạn lao động thì việc phải lấy chữ ký của từng người là điều bất khả thi… Bên cạnh đó, việc giao quyền khởi kiện doanh nghiệp nợ đọng, trốn đóng BHXH cho Công đoàn cơ sở cũng không hợp lý vì hầu hết đội ngũ này đang hưởng lương từ chủ doanh nghiệp nên có rất ít người dám đứng ra khởi kiện chủ sử dụng lao động bởi sợ ảnh hưởng đến quyền lợi của mình.

Khi các quy định pháp luật còn chưa thống nhất, thì các đơn vị liên quan cần nghiên cứu, thảo luận để sửa đổi cho đồng bộ. Bên cạnh đó, nhiệm vụ khởi kiện cần được giao cho tổ chức Công đoàn cấp trên trực tiếp của doanh nghiệp vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT, BH thất nghiệp như vậy có thể tránh được “thế khó” của cán bộ Công đoàn cơ sở.

Xây dựng lực lượng luật sư Công đoàn

Kể từ khi có quy định tổ chức công đoàn được phép khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH đến nay, cơ quan BHXH các cấp trong cả nước đã chuyển khoảng 3.000 hồ sơ nợ BHXH của doanh nghiệp sang tổ chức công đoàn. Ngay sau khi chuyển hồ sơ, đã thu được trên 835 tỷ đồng. Đến nay, đã có 128 hồ sơ được thụ lý. Tòa án đã xử 1 doanh nghiệp và thu về số tiền 700 triệu đồng…

Việc tổ chức công đoàn được phép khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH bước đầu đã có kết quả. Tuy nhiên vẫn còn rất nhiều khó khăn, vướng mắc. Ông Mai Đức Thắng, Phó Trưởng Ban Thu BHXH Việt Nam cho biết: "Từ thực tiễn tổ chức thực hiện nhiệm vụ, BHXH Việt Nam vẫn đang tích cực kiến nghị với các cơ quan chức năng sớm hoàn thiện các quy định của pháp luật, tạo cơ chế đầy đủ để việc xử lý nợ BHXH, BHYT được giải quyết, nhằm bảo đảm ngày càng tốt hơn quyền lợi của người tham gia BHXH, BHYT. Hiện nay, Tòa án nhân dân Tối cao đang lấy ý kiến các bộ, ngành có liên quan để hoàn thiện văn bản hướng dẫn quy trình khởi kiện đối với đơn vị nợ đọng BHXH, BHYT cũng như việc xử lý đối với các hành vi vi phạm pháp luật BHXH, BHYT theo quy định tại các Điều 214, 215, 216 Bộ Luật Hình sự. Tin tưởng rằng khi những khó khan, vướng mắc này được tháo gỡ, sẽ có những tác động tích cực đến công tác thu nợ BHXH, BHYT.

Bên cạnh đó, BHXH Việt Nam cũng đang phối hợp với các cơ quan chức năng tham mưu với Chính phủ trình Quốc hội ban hành các văn bản pháp luật quy định việc quản lý và xử lý nợ đối với các doanh nghiệp đã giải thể, phá sản, rút giấy phép kinh doanh; doanh nghiệp chủ bỏ trốn không có nguồn tài chính trả nợ để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động", ông Thắng cho hay.

Việc khởi kiện đơn vị, doanh nghiệp trốn đóng, nợ đọng BHXH không phải là việc riêng của cơ quan nào mà là trách nhiệm chung của liên ngành. Do vậy, để việc khởi kiện doanh nghiệp nợ đọng, trốn đóng BHXH được thực hiện thuận lợi trong thời gian tới, ông Ngọ Duy Hiểu nhấn mạnh: "Hiện nay, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam mong muốn được làm việc với Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Tòa án Nhân dân tối cao, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, BHXH Việt Nam… để tìm ra giải pháp, điều chỉnh những vướng mắc. Đồng thời, phải có văn bản hướng dẫn cụ thể về việc Công đoàn đại diện người lao động khởi kiện chủ doanh nghiệp trốn đóng, nợ đọng BHXH. Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cũng đang có đề án xây dựng lực lượng luật sư Công đoàn để chuyên xử lý những vụ việc liên quan đến pháp luật lao động. Dự kiến đến 2020 sẽ có ít nhất 50 luật sư để khi xảy ra tranh chấp, đội ngũ này có thể độc lập hỗ trợ, bảo vệ người lao động".

BHXH nhằm mục đích phòng các rủi ro và bảo đảm lợi ích của người lao động, là chính sách an sinh rất cần thiết. Trong khi các quy định khởi kiện còn nhiều bất cập, một trong những giải pháp cần thực hiện là đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN để người sử dụng lao động và người lao động hiểu rõ hơn về quyền và nghĩa vụ của mỗi bên tham gia. Bên cạnh đó, cần chú trọng nâng cao trình độ, năng lực, kiến thức pháp luật về khởi kiện và tranh tụng tại tòa cho cán bộ công đoàn.

Ngoài ra, Công đoàn cơ sở tại các đơn vị, doanh nghiệp cũng cần chủ động thực hiện chức năng bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho người lao động bằng việc phối hợp với chủ sử dụng lao động thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ sở tại nơi làm việc. Định kì hằng tháng chủ doanh nghiệp phải công khai danh sách đóng bảo hiểm cho người lao động để họ trực tiếp giám sát quá trình đóng, nộp bảo hiểm của mình.