Hà Nội đã bước đầu kiểm soát được tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh

Một trong những chỉ số quan trọng được Tổng cục Thống kê tiến hành điều tra trong cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 là Tỷ số giới tính khi sinh - SRB (Chỉ số SRB phản ánh cân bằng giới tính của số bé trai và bé gái khi được sinh ra.

Tỷ số này thông thường là 104-106 bé trai/100 bé gái sinh ra sống). Bất kỳ sự thay đổi đáng kể nào của SRB chệch khỏi mức sinh học bình thường đều phản ánh những can thiệp có chủ ý và sẽ làm ảnh hưởng đến sự mất cân bằng tự nhiên, đe dọa sự ổn định dân số của quốc gia và toàn cầu.

Theo Tổng cục Thống kê, SRB của Việt Nam có xu hướng tăng hơn so với mức sinh học tự nhiên từ năm 2006 đến nay, đưa ra bằng chứng về mất cân bằng giới tính khi sinh tại Việt Nam. Trong đó, SRB năm 2019 giảm so với năm 2018 nhưng vẫn ở mức cao (năm 2018: 114,8 bé trai/100 bé gái; năm 2019: 111,5 bé trai/100 bé gái).

Sự gia tăng bất thường về SRB của Việt Nam trong những năm gần đây đang là mối quan tâm hàng đầu của các nhà lập chính sách. Theo đó, những cảnh báo về hệ lụy của sự mất cân bằng giới tính khi sinh và sự quyết liệt thực hiện các chính sách nhằm xóa bỏ sự can thiệp có chủ đích trong lựa chọn giới tính khi mang thai ở Việt Nam trong thời gian qua chưa đem lại hiệu quả; tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh chưa được khắc phục.

Kết quả điều tra cho thấy, SRB của khu vực thành thị thấp hơn nông thôn, tương ứng là 110,8 và 111,8 bé trai/100 bé gái. SRB giữa các vùng có sự chênh lệch đáng kể, SRB cao nhất ở Đồng bằng sông Hồng (115,5 bé trai/100 bé gái) và thấp nhất ở Đồng bằng sông Cửu Long (106,9 bé trai/100 bé gái). Sự khác biệt của SRB giữa khu vực thành thị và nông thôn thuộc Đồng bằng sông Hồng cũng cao nhất cả nước.

SRB của Trung du và miền núi phía Bắc năm 2009 là 108,5 bé trai/100 bé gái, tăng lên 114,2 bé trai/100 bé gái năm 2019. SRB của Đồng bằng sông Hồng năm 2009 là 115,3 bé trai/100 bé gái, tăng nhẹ lên 115,5 bé trai/100 bé gái năm 2019. Qua 10 năm, mức tăng SRB của Trung du và miền núi phía Bắc nhiều hơn mức tăng SRB của Đồng bằng sông Hồng.

Có thể thấy, mất cân bằng giới tính khi sinh ở Việt Nam là do một số nguyên nhân như: Sự ưa thích sinh con trai trong bối cảnh giảm sinh, văn hóa Nho giáo với phong tục về việc mong muốn có con trai để nối dõi tông đường, thờ cúng tổ tiên cũng như đánh giá thấp giá trị của nữ giới trong gia đình và xã hội tại mỗi vùng, miền và việc tiếp cận các dịch vụ y tế dễ dàng hơn trong lựa chọn giới tính thai nhi khi mang thai hoặc chuẩn đoán giới tính thai nhi dẫn tới nạo phá thai vì lý do lựa chọn giới tính…

Việc lựa chọn giới tính trước khi sinh phản ánh tình trạng bất bình đẳng giới sâu sắc. Các nghiên cứu của quốc tế và Việt Nam cũng đã chỉ ra các hệ lụy tới cấu trúc gia đình và các vấn đề xã hội trong tương lai của tình trạng mất cân bằng giới tính hiện nay, tình trạng thiếu hụt số trẻ em gái quan sát được gần đây ở nhiều quốc gia sẽ dẫn đến tình trạng thiếu hụt phụ nữ ở tất cả các nhóm tuổi trong tương lai.

Từ năm 1961 đến nay, dân số Việt Nam gấp hơn 3 lần, từ 30,2 triệu người lên 96,2 triệu người, thấp hơn nhiều so với các dự báo trước đây. Số con trung bình của một phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ đã giảm từ 6,3 con xuống còn 2,09 con. Tỷ lệ tăng dân số giảm từ 3,5% xuống 1,04%.

Riêng tại Hà Nội, dự kiến năm 2020, dân số trung bình khoảng 8,3 triệu người (chiếm khoảng 8,4% dân số của cả nước). Hiện, toàn thành phố đã đạt mức sinh thay thế (số con bình quân/một phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ là 2,1 con).

Hà Nội đã bước đầu kiểm soát được tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh

Ngoài ra, Hà Nội đã bước đầu kiểm soát được tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh. Tỷ số giới tính khi sinh dự kiến năm 2020 là 113 bé trai/100 bé gái. Chất lượng dân số Thủ đô từng bước được nâng cao, tỷ lệ phụ nữ mang thai được sàng lọc trước sinh và tỷ lệ trẻ sơ sinh được sàng lọc tăng hằng năm.

Ước tính năm 2020, tỷ lệ sàng lọc trước sinh toàn thành phố đạt 80%, tỷ lệ sàng lọc sơ sinh đạt 85%. Tỷ lệ trẻ dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng năm 2020 dự kiến ở mức 7,7%, vượt chỉ tiêu đề ra.

Hưởng ứng Tháng hành động Quốc gia về Dân số năm nay, thành phố Hà Nội tổ chức rất nhiều hoạt động: Tổ chức Hội thảo triển khai hoạt động cao điểm, trọng điểm các sự kiện năm 2020; Tổ chức Lễ phát động Tháng hành động quốc gia về Dân số; Căng treo banner trên các trục đường chính; Phối hợp với các cơ quan thông tin đại chúng: Xây dựng phóng sự, clip tuyên truyền về dân số trên đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội; Phối hợp với các cơ quan báo chí Trung ương và Hà Nội thực hiện các tin, bài, phóng sự tuyên truyền theo chủ đề ngày Dân số Việt Nam (26/12) và Tháng hành động quốc gia về Dân số (tháng 12) năm 2020.