Ý nghĩa ngày rằm tháng Giêng

Ý nghĩa, nguồn gốc của ngày rằm tháng Giêng được dân gian lưu truyền rất nhiều. Tuy nhiên, theo Tiến sĩ Trần Long (giảng viên khoa Văn hóa học, trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia TP HCM) thì câu chuyện liên quan đến vua Hán Văn của Trung Hoa là được truyền tai nhiều nhất.

Ý nghĩa ngày rằm tháng Giêng là gì?

Theo đó, vua Hán Văn lên ngôi vào đúng ngày rằm tháng Giêng. Hằng năm cứ đến ngày này, vua lại ra ngoài chung vui với dân. Chữ “đêm” trong cổ ngữ Trung Hoa được đọc là “tiêu”, đây còn là đêm rằm đầu tiên của năm nên vua Hán Văn gọi ngày này là ngày Tết Nguyên tiêu.

Theo Nho học, rằm tháng Giêng còn được gọi là Tết Trạng nguyên. Vào dịp đêm trăng sáng đầu tiên của năm, vua mở đại tiệc ở vườn thượng uyển, mời các Trạng nguyên đến tham dự, trong bữa tiệc họ sẽ cùng ngắm hoa, làm thơ xướng họa, ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên và ca tụng ân huệ của nhà vua đã đem lại thái bình cho muôn dân bách tính.

Xét theo khía cạnh văn hóa, rằm tháng Giêng là một ngày lễ lớn theo tín ngưỡng Việt Nam. Là một nước thuần nông, tháng Giêng là tháng bắt đầu của những người nông dân chuẩn bị xuống đồng. Trước khi hạ điền, họ làm lễ để tỏ lòng nhớ ơn tổ tiên, để cầu cho mưa thuận gió hòa, mong một năm mùa màng bội thu.

Với quan niệm đầu xuôi đuôi lọt, coi trọng cái ban đầu, người Việt tin rằng nếu đi lễ chùa, chuẩn bị mâm cúng thịnh soạn ngày rằm tháng Giêng thì cả năm sẽ được may mắn, phước lành.

Do tín ngưỡng, tôn giáo và ngành nghề khác nhau nên lễ bái rằm tháng Giêng của từng gia đình cũng khác nhau. Gia đình theo đạo Phật thì họ sẽ lễ chùa bái Phật. Nhiều gia đình cúng Thổ Công, Thần Tài hoặc âm hồn các đẳng trong ngày rằm đầu năm.

Dù cúng bái ra sao thì điều bắt buộc phải có ở mỗi gia đình đó là cúng gia tiên. Việc cúng ngày rằm tháng Giêng là dịp gia chủ bày tỏ lòng thành kính với ông bà, cha mẹ, cảm ơn những người trên đã phù hộ cho gia đình, con cháu được mạnh khỏe, làm ăn phát đạt trong năm.