Phân quyền cho Thủ đô nhằm phát huy hiệu quả công tác quản lý, sử dụng đất đai

Bảo đảm tính minh bạch trong quy hoạch sử dụng đất

Gỡ điểm nghẽn để đất đai phát huy hết giá trị

Trong bối cảnh đô thị hóa mạnh mẽ ở Việt Nam, đất đai là nguồn lực chính đóng góp cho sự tăng trưởng chung của các đô thị vệ tinh cũng như toàn vùng đô thị. Việc phát triển và điều hành tốt thị trường bất động sản sẽ có tác dụng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua các biện pháp kích thích vào đất đai; Tạo lập các công trình, nhà xưởng, vật kiến trúc… từ đó tạo chuyển dịch đáng kể và quan trọng về cơ cấu trong các ngành.

Quản lý tốt nguồn lực này là yếu tố quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển bền vững của đô thị, đặc biệt là các đô thị vệ tinh. Do đó, với mục tiêu phát triển đô thị bền vững, hiện đại, yêu cầu đặt ra là cần quản lý, sử dụng hiệu quả, hợp lý nhất nguồn tài nguyên đất đai, phát huy tối đa công dụng của đất đai nhằm đạt hiệu ích sinh thái, kinh tế và xã hội cao nhất đồng thời giải quyết những vấn đề, thách thức đặt ra trong quá trình phát triển đô thị.

Qua 10 năm thi hành Luật Thủ đô, việc thực hiện một số mục tiêu, giải pháp, quy định được đề ra trong Luật còn nhiều tồn tại, hạn chế trong các lĩnh vực: Quản lý, sử dụng đất, nhất là đất sử dụng cho các công trình hạ tầng kỹ thuật, giao thông, hạ tầng xã hội, văn hóa, tôn giáo, công trình công cộng phục vụ cộng đồng, dân cư.

Hà Nội cần quản lý, sử dụng hiệu quả, hợp lý nhất nguồn tài nguyên đất đai (Ảnh minh họa)

Góp ý cho Dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi), PGS.TS Lê Đức Tình, Trưởng khoa Trắc địa - Bản đồ và Quản lý đất đai, Trường Đại học Mỏ - Địa chất cho rằng cần đẩy mạnh phân quyền, phân cấp cho thành phố được chủ động ban hành thêm một số biện pháp nhằm phát huy hiệu quả công tác quản lý, sử dụng đất đai, phát triển nhà ở, chính sách phát triển đô thị, cải tạo, chỉnh trang, tái thiết đô thị gắn với bảo tồn nội đô lịch sử và phát triển nhà ở trên địa bàn Thủ đô.

Về quản lý sử dụng đất đai, theo ông Tình, vấn đề quan trọng nhất đặt ra hiện nay là phải có một công cụ về quản lý thuế đất đai và tài sản đầu tư trên đất, để tạo nguồn lực cho quá trình đô thị hóa, đồng thời giúp cho thị trường bất động sản phát triển lành mạnh, bền vững.

Để đất đai thực sự được khai thác, phát huy đầy đủ, bền vững, trở thành nguồn nội lực quan trọng phục vụ phát triển của thành phố Hà Nội cần tích cực đẩy mạnh công tác quản lý, khai thác, sử dụng đất đai, tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm liên quan đến việc khai thác, sử dụng đất đai.

Để nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn, TP Hà Nội cần quy định một số nguyên tắc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nhằm tạo cơ chế linh hoạt cũng như bảo đảm quyền, lợi ích của Nhà nước, người dân.

PGS.TS Lê Đức Tình đề xuất phân quyền cho HĐND, UBND thành phố Hà Nội trong việc chuyển mục đích sử dụng đất nhằm đơn giản hoá trình tự, thủ tục, tạo sự chủ động, linh hoạt cho thành phố Hà Nội; Cùng với đó, cho phép Thủ đô được thành lập mới doanh nghiệp do Thủ đô nắm giữ 100% vốn điều lệ nhằm thực hiện trách nhiệm quản lý, khai thác quỹ đất của Thủ đô.

Giải quyết thách thức lớn về nhà ở

Vị trưởng khoa của Đại học Mỏ - Địa chất đánh giá, việc phát triển nhà ở tại Hà Nội chưa đồng đều giữa các phân khúc. Diện tích sàn nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân, sinh viên, nhà ở tái định cư hoàn thành đạt tỷ lệ thấp so với tổng diện tích sàn nhà ở đã hoàn thành.

Trong đó, nhà ở xã hội dành cho người thu nhập thấp, đối tượng chính sách thiếu hụt khoảng 3,4 triệu mét vuông; Nhà ở cho công nhân thiếu hụt khoảng 567 nghìn mét vuông; Nhà ở tái định cư thiếu hụt khoảng 828 nghìn mét vuông... so với mục tiêu. Chỉ có nhà ở thương mại vượt mục tiêu song chưa đồng đều nếu xét theo địa bàn.

Thời gian qua, chung cư thương mại được phát triển tập trung tại khu vực các quận nội thành, làm dân số tăng nhanh, đã tạo áp lực lên hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, gây ùn tắc giao thông...

Ngược lại, ở khu vực ngoài trung tâm, nhiều dự án nhà ở thấp tầng hình thành không tạo sức hút giãn dân từ khu vực trung tâm ra ngoài, chưa kể nhiều dự án bỏ hoang, không được sử dụng gây lãng phí quỹ đất. Bên cạnh những vướng mắc, bất cập của quy định pháp luật về phát triển nhà ở (Luật Nhà ở, Luật Đầu tư), hạ tầng giao thông chưa được đầu tư đi trước so với phát triển các dự án xây dựng nhà ở, khiến các dự án ở khu vực ngoài trung tâm kém hấp dẫn.

Ngoài ra, cơ chế, chính sách ưu đãi hiện hành chưa thu hút các nhà đầu tư tham gia phát triển nhà ở xã hội khu vực ngoại thành. Quỹ đất dành cho phát triển nhà ở xã hội còn thiếu hụt...

Cải tạo chung cư cũ trên địa bàn Thủ đô vướng nhiều ách tắc (Ảnh chung cư cũ Kim Liên)

Hà Nội đang gặp thách thức rất lớn về nhà ở, đặc biệt là việc cải tạo chung cư cũ, phát triển nhà ở xã hội cũng như nhiều dự án phát triển nhà ở bị ách tắc nhiều năm nay, chưa thể triển khai. Việc Hà Nội thông qua Chương trình phát triển nhà ở giai đoạn 2021-2030 có ý nghĩa quan trọng, là cơ hội và động lực lớn phát triển Thủ đô trong 5 - 10 năm tới.

Vì vậy, theo PGS.TS Lê Đức Tình, Hà Nội cần tập trung giải quyết một số vấn đề, trong đó quan trọng là thúc đẩy các dự án phát triển nhà ở đang bị ách tắc lâu nay và dành quỹ đất và cơ chế thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội; Cần quyết liệt đẩy mạnh triển khai cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ. Trong đó, thành phố cần có phương án bảo đảm hài hòa lợi ích của 3 bên: Nhà đầu tư có lời - người dân có lợi - thành phố đúng chủ trương quy hoạch.

Ông Tình đề xuất. đối với các dự án thu hồi đất, tiếp tục thực hiện nghiêm các quy trình trên cơ sở vận dụng linh hoạt chính sách đã có, tạo điều kiện cho nhân dân ổn định đời sống sau khi bị thu hồi đất. Với các dự án đấu giá chuyển quyền sử dụng đất cần công khai, minh bạch để người dân biết.

Cần tiếp tục đẩy mạnh việc giao đất dịch vụ còn tồn đọng liên quan đến các dự án thu hồi đất trước đây, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của Nhân dân; Sớm ban hành quy định cụ thể hóa chính sách thuế lũy tiến để xử lý các dự án chậm thực hiện hoặc bỏ đất hoang hóa; Có chính sách bồi thường giá đất phù hợp, tạo được sự đồng thuận của người dân để tránh phát sinh khiếu kiện.

Đồng thời, thành phố cần sớm xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu, hạ tầng thông tin bất động sản đồng bộ, thống nhất, có sự liên thông đáp ứng yêu cầu quản lý đất đai, tra cứu thông tin.

Tại Luật Thủ đô (sửa đổi), ông Tình cho rằng cần thiết phải quy định định hướng phát triển nhà ở theo mô hình căn hộ chung cư phù hợp điều kiện đất đai, dân cư Thủ đô.

Theo đó, phát triển các khu nhà ở xã hội tập trung theo hướng văn minh, hiện đại, đồng bộ hạ tầng; Bảo đảm tỷ lệ quỹ nhà ở xã hội theo quy định và chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở được phê duyệt.

Thành phố Hà Nội bố trí quỹ đất tương ứng 20% đất ở trong các dự án đầu tư xây dựng nhà ở thương mại thay thế ở vị trí xác trên cơ sở đề xuất quỹ đất thay thế của UBND cấp huyện; Cho phép nộp tiền tương ứng với quỹ đất 20% để phát triển nhà ở xã hội trong dự án đầu tư xây dựng nhà ở thương mại, khu đô thị có quy mô sử dụng đất từ 2 đến 10ha. Nguồn tiền này sẽ được nộp vào Quỹ đầu tư phát triển thành phố để hỗ trợ, cho vay ưu đãi phát triển nhà ở xã hội.

Luật Thủ đô (sửa đổi) cần quy định rõ việc phân quyền cho HĐND TP Hà Nội ban hành một số chính sách, biện pháp liên quan đến đầu tư, xây dựng, quản lý, phát triển nhà ở, nhất là cải tạo nhà ở cũ.