Nghệ thuật múa khèn - vũ điệu vùng cao Tây Bắc

Trong những dịp lễ hội, Tết đến xuân về, tiếng khèn được coi như là linh hồn của người Mông gửi gắm và thể hiện tiếng lòng của mình với bạn bè, cộng đồng, thiên nhiên, núi rừng và thể hiện giá trị văn hóa đặc sắc, làm nên bản sắc độc đáo riêng.

Điệu múa khèn được nghệ nhân dân tộc Mông thể hiện

Đối với người Mông, trình diễn múa khèn không thể thiếu loại nhạc cụ do chính họ làm ra, đó là khèn Mông. Với cây khèn độc đáo này, người chơi có thể thổi hơi ra, có thể hít vào. Khèn cũng là đạo cụ múa có cấu tạo phù hợp với dáng khum người và các thế quay, nhảy.

Nghệ nhân múa khèn với những bước nhún, đảo, quay hoặc vừa ôm khèn, vừa lăn mình trên đất tạo nên vũ đạo rất đẹp. Tiếng khèn dường như đã trở thành một phương thức để người Mông chuyển tải, thổ lộ những tâm tư nguyện vọng của mình...

Tiếng khèn ngấm sâu vào tâm hồn người Mông, thân quen như thắng cố, mèn mén, rượu ngô hay tất cả những gì thân thuộc nhất đã gắn bó với họ từ lúc sinh ra

Bắt nguồn từ phong tục, tập quán mà khèn Mông có rất nhiều chủ đề và bài bản. Với tiếng khèn vui, người Mông mời gọi bạn đi chơi xuân, xuống chợ, chúc nhau những điều may mắn... Còn khi buồn, tiếng khèn chậm và trầm, thường thổi trong đám tang để chia buồn cùng gia đình, để tiễn đưa người mất sang bên kia thế giới…

Tiếng khèn vui khiến người nghe có cảm giác hưng phấn, rạo rực nhưng tiếng khèn buồn có thể khiến người nghe cảm thấy xúc động mạnh mẽ.

Các bài biểu diễn múa khèn bao giờ cũng có nội dung vui nhộn, mang ý nghĩa chúc tụng và mời bạn bè cùng tụ họp, vui chơi. Tiếng khèn khiến người ta quên đi những khó khăn, vất vả sau một năm chăm chỉ lao động mệt nhọc, góp phần gắn kết tình bạn, tình yêu, tình làng xóm với nhau.

Người Mông múa khèn cũng là thể hiện tình cảm nam nữ

Dường như để chống chọi, thích nghi với sự khắc nghiệt của thiên nhiên, tiếng khèn của người Mông cũng mạnh mẽ, kiên cường như cuộc sống của họ. Tiếng khèn ngấm vào máu thịt như là phần hồn của người Mông.

Người thổi được khèn và biết múa khèn thường đã trải qua một quá trình lao động nghệ thuật bền bỉ, công phu, kiên trì. Bởi khi vừa thổi vừa múa đòi hỏi người biểu diễn phải sử dụng nhiều động tác vô cùng nhuần nhuyễn.

Động tác múa khèn rất đa dạng, phong phú: Múa nhảy đưa chân, quay đổi chỗ, quay tại chỗ, vờn khèn, lăn nghiêng, lăn ngửa, múa ngồi xổm, đi tiến, đi lùi theo bốn hướng; Mỗi bước tiến, bước lùi làm sao chỉ để chân này chạm gót chân kia. Động tác cơ bản là khom lưng, quay hất gót tại chỗ và quay hất gót di động trên vòng quay lớn rồi thu hẹp dần theo hình xoắn ốc… với tốc độ càng nhanh càng điêu luyện.

Đối với các bài khèn vui chơi thì động tác nhảy, múa mãnh liệt, phóng khoáng và khó hơn, như lăn nghiêng, lăn ngửa, đá gà, đá ngựa, nhảy ngồi xổm, tay nọ vỗ vào chân kia, tay kia vỗ vào chân nọ, tiếng vỗ phải kêu, mà tiếng khèn vẫn không dứt.

Nghệ nhân múa khèn thể hiện nhiều động tác khó khiến điệu múa khèn như hòa quyện giữa nét hiện đại và bản sắc dân tộc người Mông

Nghệ thuật múa khèn của người Mông cũng chứa đựng những sáng tạo mang tính khoa học độc đáo, được biểu hiện qua tiết tấu đa dạng, biến hóa khi thổi khèn kết hợp với vũ điệu uyển chuyển, nhịp nhàng.

Với những giá trị lịch sử, văn hóa đặc sắc của nghệ thuật múa khèn người Mông, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã quyết định đưa di sản văn hóa phi vật thể này vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, loại hình Nghệ thuật trình diễn dân gian năm 2015.

Ngón tay uyển chuyển tạo ra những nốt nhạc đặc biệt cho tiếng khèn

Điệu múa nhảy đưa chân truyền thống của người Mông

Thổi khèn Mông rất khó, dù học nhiều cũng khó có thể am hiểu hết được những giai điệu của khèn

Để trở thành một người thổi khèn giỏi, người con trai Mông phải tập khèn từ 12 - 13 tuổi, có thân hình khỏe, mềm dẻo, nhịp nhàng nhưng quan trọng hơn cả là cách lấy hơi, rèn khí để hơi được sâu, được dài

Tiếng khèn Mông vút cao lên bầu trời Tây Bắc

Chàng trai để có thể cõng cô gái trên lưng thể hiện điệu múa khèn phải là một đôi yêu nhau và chàng trai như thể hiện sức mạnh trước tình yêu. Nghệ thuật Múa khèn của người Mông còn thể hiện tính cố kết cộng đồng, tinh thần đoàn kết trong đời sống cộng đồng