Khán giả châu Âu ngạc nhiên, hào hứng với rối nước thu nhỏ Việt Nam

Nghệ sĩ Phan Thanh Liêm và những con rối gắn bó với mình từ thuở nhỏ

Những ngày này, nghệ sĩ rối nước Phan Thanh Liêm vô cùng bận rộn. Vừa phải "căng mình" biểu diễn ở hai sân khấu rối nước thu nhỏ anh vừa phải chuẩn bị để tiếp tục sang châu Âu biểu diễn bởi thành công và sức hấp dẫn của rối nước Việt Nam.

Chuyện là, giữa tháng 9 đến trung tuần tháng 10 vừa qua, anh đã được mời tham dự Oriente Festival – Lễ hội Phương Đông. Đây là một festival có quy mô lớn đi qua 3 thành phố châu Âu là Napoli và Brescia ở Italy, Nice ở Pháp. Lễ hội có sự hội tụ của đa dạng các nền văn hóa đến từ châu Á như Ấn Độ, Trung Quốc, Nhật Bản, Thái Lan, Hàn Quốc, Indonesia, Malaysia, Việt Nam, Bangladesh, Mông Cổ, Nepal, Sri Lanka, Tây Tạng…

Khán giả châu Âu chăm chú xem Phan Thanh Liêm biểu diễn

Không những thế, lễ hội còn có nhiều hoạt động phong phú như triển lãm nhiếp ảnh, các gian hàng ẩm thực đặc trưng, các màn biểu diễn nghi lễ truyền thống, chương trình dân gian, hòa nhạc, khiêu vũ, võ thuật cổ truyền, yoga...

Lần đầu mang rối Việt sang lễ hội Phương Đông, Phan Thanh Liêm được đón nhận nồng nhiệt, khán giả ở đây vô cùng thích thú với các con rối và cách nghệ sĩ điều khiển nó. Chính vì vậy, anh đã được mời tiếp tục quay trở lại biểu diễn cho khán giả ở đây vào đầu tháng 11 tới, sau đó sẽ biểu diễn tại Mỹ vào Hàn Quốc.

GS Hoàng Chương – Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu, Bảo tồn và Phát huy văn hóa dân tộc, nhận định: Phan Thanh Liêm là nghệ sĩ mang con rối đi nước ngoài nhiều nhất. Trong suốt gần 20 năm qua, gần như năm nào anh cũng có vài lần mang múa rối nước xuất ngoại, biểu diễn tại các sự kiện văn hóa ở nhiều nước trên thế giới như Ba Lan, Thái Lan, Đức, Pháp, Nhật, Hàn Quốc, Italia, Anh, Canada, Malaysia, Trung Quốc, Mỹ…

Phan Thanh Liêm thì chia sẻ rất thành thật rằng, dù là sân khấu rối nước thu nhỏ nhưng những đạo cụ đủ để biểu diễn cũng lên đến 200kg. Vì thường xuyên đi biểu diễn nên anh đã để luôn "đồ nghề" ở lại để mỗi lần sang lưu diễn khỏi phải mang vác và đỡ xảy ra thiếu sót gì.

Điều mà Phan Thanh Liêm luôn đau đáu và anh cũng ý thức thường xuyên trong đầu, đó là việc biểu diễn rối nước ở nước ngoài không chỉ là cơ hội của cá nhân mà còn là cơ hội để giới thiệu, quảng bá hình ảnh, văn hóa Việt Nam ra với thế giới. Khi mang các con rối đi nước ngoài, anh luôn chuẩn bị sẵn các chủ đề và các con rối nước truyền thống như múa rồng, cày cấy, chăn trâu, bắt vịt, đánh cá, đua thuyền… để kể những câu chuyện hồn hậu, thuần phác về đời sống của người nông dân nơi làng quê Việt. Bên cạnh đó, anh cũng biểu diễn chương trình về văn hóa giao thông với các trò đua xe để tạo sự mới mẻ, hấp dẫn.

Trong gần 1 tháng tham dự Lễ hội Phương Đông tại 3 thành phố châu Âu, nghệ sĩ Phan Thanh Liêm đã biểu diễn liên tục 28 buổi, mỗi buổi kéo dài khoảng 30 phút phục vụ khách tham quan. Trở về sau chuyến lưu diễn, Phan Thanh Liêm cho biết, công chúng châu Âu, đặc biệt là Italy còn khá tò mò vì chưa biết nhiều đến nghệ thuật múa rối nước. Nhiều người đến lễ hội, nhìn thấy hồ nước còn sờ tay xuống thử vì “không hiểu để làm gì”.

Khán giả lưu luyến chụp ảnh lưu niệm với nghệ sĩ Phan Thanh Liêm

Sau khi được xem các tiết mục múa rối nước truyền thống Việt Nam, đông đảo công chúng nơi đây đều đón nhận nhiệt tình. Nhiều gia đình còn chờ nghệ sĩ diễn xong để chụp ảnh lưu niệm, có người còn đi theo để... tặng quà và mong được xem anh diễn thêm.

Nghệ sĩ Phan Thanh Liêm sinh ra ở Thôn Rạch, xã Nam Chấn, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định - một trong những “nôi gốc” về múa rối nước cổ truyền của Việt Nam. Anh là đời thứ 7 trong một gia đình có truyền thống biểu diễn nghệ thuật múa rối nước. Cha của anh chính là nghệ nhân Phan Văn Ngải, tác giả của Nhà thủy đình lưu động đang được các nhà hát múa rối nước từ Trung ương đến các địa phương sử dụng và Bảo tàng Louvre (Pháp) cũng đã trưng bày “Chú Tễu” - một con trò rối nước do ông tạo tác…

Trong thời gian tham gia hoạt động trong đoàn nghệ thuật múa rối nước của gia đình do người cha thành lập, nghệ sĩ Phan Thanh Liêm nhận ra sự hạn chế của mô hình sân khấu múa rối nước lớn là cồng kềnh, khó di chuyển, không thích hợp với một đoàn biểu diễn có ít người.

Vậy là anh mày mò sáng tạo ra mô hình sân khấu múa rối nước thu nhỏ và cho ra mắt và năm 2000. Từ đó đến nay, với sân khấu múa rối nước thu nhỏ cơ động của mình, Phan Thanh Liêm không chỉ dễ dàng đi biểu diễn phục vụ tới các em nhỏ ở vùng sâu vùng xa mà còn liên tục đi ra nước ngoài, giới thiệu một nét độc đáo của văn hóa Việt với bạn bè quốc tế.

Nghệ sĩ Phan Thanh Liêm và sân khấu rối nước thu nhỏ tại nhà

Đặc biệt, từ khoảng 10 năm nay, nghệ sĩ Phan Thanh Liêm mở một sân khấu múa rối nước ngay tại nhà riêng của mình trong ngõ chợ Khâm Thiên, Hà Nội. Khác hẳn với cảnh náo nhiệt mua – bán ở ngõ chợ, trong ngôi nhà 4 tầng của nghệ sĩ này là âm thanh của điệu chèo, quan họ… cùng tiếng khua nước đưa khán giả đến với không gian của rối nước. Trong sân khấu thu nhỏ của mình, hàng ngày Phan Thanh Liêm đều đặn đón khách du lịch nước ngoài tới xem biểu diễn, có ngày tới 2-3 suất diễn. Họ đến không chỉ xem rối, tương tác với rối, mà còn được mang những con rối thu nhỏ về làm quà lưu niệm.

Từ thành công của không gian múa rối nước thu nhỏ tại gia, cuối năm 2017, Phan Thanh Liêm tiếp tục mở cơ sở mới tại Thạch Bàn, Long Biên. Địa chỉ này đang dần trở thành điểm đến mới của du khách quốc tế, các em học sinh. Phan Thanh Liêm cho biết, anh quyết định lấy giá vé rẻ nhất có thể cho các trường để học sinh đến xem rối, trải nghiệm tô vẽ con rối và tìm hiểu về nghệ thuật truyền thống. Sân khấu ở Long Biên rộng hơn bên Khâm Thiên, có thể phục vụ khoảng 50-60 học sinh một buổi trải nghiệm.

Từ hai 2 sân khấu tại nhà, Phan Thanh Liêm liên tục mang rối nước đi khắp thế giới. Cùng với anh, một phần đặc sắc của văn hóa Việt cũng lan tỏa ra khắp thế giới.