Điều tra viên, thẩm phán cần trải nghiệm tại các phòng tiếp công dân

Thảo luận ở hội trường về các báo cáo công tác nhiệm kỳ 2016-2021 của Tòa án Nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao sáng 30/3, đa số đại biểu đánh giá cao về công tác của ngành trong nhiệm kỳ qua.

Theo đại biểu Tô Văn Tám (đoàn Kon Tum), từ 1/10/2015 đến 30/9/2020, Tòa án Nhân dân đã thụ lý trên 2,4 triệu vụ việc, giải quyết được trên 2,3 triệu vụ việc, đạt tỷ lệ 97%; Chất lượng xét xử được tiếp tục đảm bảo.

Trong đó, đáng lưu ý có sự khác biệt về chất khi theo các báo cáo “chưa phát hiện kết án oan người không có tội” ,“không để xảy ra kết án oan người không có tội”.

“Thực thi bảo vệ công lý các hoạt động xét xử Tòa án không chỉ thể hiện trong việc đảm bảo bảo vệ quyền con người quyền công dân mà còn góp phần kiểm soát quyền lực Nhà nước thông qua các phán quyết của mình trong các vụ án hành chính”, đại biểu Tô Văn Tám nhấn mạnh.

Đại biểu Nguyễn Thị Thủy (đoàn Bắc Kạn)

Còn đại biểu Nguyễn Thị Thủy (đoàn Bắc Kạn) đánh giá, các cơ quan tư pháp đã đấu tranh hiệu quả hơn với tội phạm và vi phạm pháp luật. Trong nhiệm kỳ này, tổng số án các loại thụ lý xét xử tăng tới 34%, trong đó nhiều vụ án đã đi vào lịch sử tố tụng nước ta, bởi quy mô lớn và tính chất đặc biệt nghiêm trọng.

Trong đó, nhiều vụ án số tiền bị tội phạm chiếm đoạt đã không dừng ở số con số vài trăm tỷ đồng mà đã lên đến hàng nghìn, thậm chí là hàng chục nghìn tỷ đồng. Nhiều vụ án số bị cáo tham gia đã không dừng ở con số vài ba bị cáo mà đã có sự câu kết của hàng chục thậm chí là gần 100 bị cáo trong cùng một vụ án. Ví dụ như vụ án tại Ngân hàng Đại Dương, 51 bị cáo, vụ án về đường dây đánh bạc nghìn tỷ có sử dụng công nghệ cao 92 bị cáo…

“Tại nhiệm kỳ này, lịch sử tố tụng của nước ta cũng lần đầu tiên ghi nhận đã cho bị can được đọc tài liệu trong hồ sơ vụ án. Hiện nay việc này đã đi vào nề nếp và qua đó đã bảo đảm quyền hiến định của người bị buộc tội. Đó là quyền được đọc tài liệu trong hồ sơ vụ án để thực hiện quyền tự bào chữa trong trường hợp mà không có người bào chữa, không có tiền để mời người bào chữa”, đại biểu Nguyễn Thị Thủy nêu rõ.

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (đoàn TP.HCM)

Ghi nhận những đóng góp không nhỏ của hoạt động xét xử, kiểm sát của các lực lượng bảo vệ pháp luật, phòng chống tội phạm góp phần giữ vững chủ quyền, an ninh trật tự, an toàn xã hội và bình yên cho Nhân dân, song đại biểu Trương Trọng Nghĩa (đoàn TP.HCM) vẫn băn khoăn về một số hạn chế còn tồn tại trong hoạt động tư pháp.

Theo ông Nghĩa, những tư tưởng, quan điểm tiến bộ của chiến lược cải cách tư pháp theo nghị quyết của Bộ Chính trị đã được thể chế hóa trong Hiến pháp 2013, được bổ sung trong các luật về Tòa án, Viện Kiểm sát, hình sự, tố tụng hình sự, điều tra, giam giữ, thi hành án... nhưng thực tế vẫn có những điều tra viên, thẩm phán và kiểm sát viên chưa thay đổi tư duy, thói quen để phù hợp quy định mới.

Luật sư Nghĩa dẫn chứng: Nguyên tắc suy đoán vô tội và nguyên tắc bản án phải dựa vào kết quả tranh luận tại tòa chưa được áp dụng triệt để. Trong một số vụ án hình sự lớn, các ý kiến tranh luận của luật sư nhiều khi bị phủ nhận không phải bằng chứng cứ và luận cứ khách quan.

Nhiều trường hợp người bị tạm giữ hay tạm giam theo luật định là những người chưa có tội nhưng phải chịu những điều kiện giam giữ khắc nghiệt, thậm chí hơn cả khi thi hành án. Có trường hợp nghi can bị chết khi bị tạm giam, cho dù nguyên nhân là tự tử thì vẫn là khuyết điểm của các cơ quan tiến hành tố tụng.

Các thời hạn, thời gian tố tụng, thi hành án dân sự, hình sự, hành chính bị trễ thường xuyên. Không ít đơn khiếu nại bị chậm trả lời, thậm chí bị quên lãng. Có những trường hợp bản án bị hủy, sửa vì sai sót nhưng thẩm phán khi xét xử lại bất chấp ý kiến giám đốc thẩm của tòa cấp trên.

Có những bản án dựa trên những luận cứ sơ sài, bất hợp lý, không xem xét chứng cứ toàn diện. Nhiều bản án thiếu đầu tư công sức, trí tuệ, dẫn đến có những bản án oan.

"Không ít doanh nhân trong và ngoài nước hết sức lo lắng khi có những phán quyết của tòa thương mại bị tòa hủy bỏ vì những sai sót tiểu tiết hoặc những lý do vô lý khiến cho họ rất ngại khi đầu tư vào Việt Nam", đại biểu Nghĩa nói.

Đại biểu Ngọ Duy Hiểu (đoàn Hà Nội)

Theo đại biểu của TP HCM, để đảm bảo công lý, Nhà nước phải đảm bảo thu nhập cho đội ngũ cán bộ tư pháp.

"Nếu thẩm phán, kiểm sát viên được đãi ngộ tương xứng cùng với việc thi tuyển chọn, thải loại nghiêm ngặt, tôi tin cử tri và Nhân dân sẽ có những điều họ luôn mong ước, đó là người lương thiện, người vô tội chắc chắn sẽ được công lý bảo vệ, cho dù họ giàu hay nghèo.

Công lý khi đó không bao giờ là đối tượng mua bán. Khi đó, người dân không phải xem phim Bao Công của Trung Quốc bởi vì có những quan tòa thanh liêm bằng xương, bằng thịt trong mỗi tòa pháp định ở Việt Nam", đại biểu Nghĩa nói.

Đại biểu Ngọ Duy Hiểu (đoàn TP Hà Nội) đề xuất một số nội dung nhằm nâng cao chất lượng công tác tư pháp. Trong đó, đại biểu cho rằng cần nâng cao chất lượng, kỹ năng công tác, kiến thức xã hội, đặc biệt là sự liêm chính và ý thức về lẽ công bằng đối với cán bộ hoạt động tư pháp.

“Cần có đề án đưa các chức danh tố tụng như điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán... trải nghiệm tại các phòng tiếp công dân của đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND các cấp để thấu hiểu người dân hơn”, đại biểu Ngọ Duy Hiểu đề nghị.