Đại biểu Quốc hội trăn trở trước thực trạng năng suất lao động thấp

Năng suất lao động thấp so với đầu tư là sự lãng phí không nhỏ

Theo báo cáo của Chính phủ, trong 15 chỉ tiêu kế hoạch ước thực hiện năm 2022, chỉ tiêu tốc độ tăng năng suất lao động xã hội là chỉ tiêu duy nhất ước không đạt, thậm chí thấp hơn tốc độ tăng năng suất lao động xã hội năm 2021. Đáng kể, con số chênh giữa mục tiêu đề ra và ước thực hiện là khá lớn, khi mục tiêu đề ra là 5,5% nhưng ước thực hiện chỉ ở mức từ 3,8 – 4,3%.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Dương) nhấn mạnh, đây là một chỉ tiêu quan trọng, nhìn vào đó có thể đánh giá được hiệu suất làm việc của lao động; Là yếu tố cơ bản, yếu tố quan trọng thúc đẩy sự tăng trưởng kinh tế. Việc chỉ tiêu này không đạt chứng tỏ chất lượng lao động, chất lượng nguồn nhân lực của chúng ta còn thấp và ý thức lao động chưa cao, tiềm năng lao động chưa được khai thác tốt.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga

Đại biểu đề nghị Chính phủ rà soát, xem xét để bổ sung vào mục tiêu tổng quát mục tiêu “cải thiện rõ rệt năng suất lao động xã hội”. Đi cùng mục tiêu này là việc nhấn mạnh các giải pháp như đặc biệt nâng cao chất lượng đào tạo nghề, đào tạo kỹ năng lao động; Nâng cao kỷ luật, kỷ cương lao động và nâng cao năng lực, tư duy của lao động để theo kịp với sự phát triển nhanh của khoa học kỹ thuật; Gắn trách nhiệm của các bộ ngành, địa phương đối với việc nâng cao năng suất lao động xã hội.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cho rằng, hiện nay, năng suất lao động của Việt Nam vẫn ở mức thấp so với các nước ASEAN. Bởi vậy, trong năm 2023 và các năm tiếp theo, nếu chúng ta không quyết tâm và nỗ lực để nâng cao hơn nữa năng suất lao động thì không thể thu hẹp khoảng cách với các quốc gia và điều này ảnh hưởng rất lớn đến nỗ lực phát triển kinh tế- xã hội, nhất là khi Việt Nam phải đối mặt với tình trạng già hóa dân số, già hóa lao động trong vòng 20 năm tới.

“Cho nên việc thúc đẩy tăng năng suất lao động ở thời điểm này là cách tốt nhất giúp chúng ta đạt được thịnh vượng trước khi dân số già đi; Là biện pháp hiệu quả để đạt được sự tăng trưởng bền vững và cũng là giải pháp thiết thực để đẩy mạnh thực hành tiết kiệm chống lãng phí. Vì năng suất lao động thấp so với đầu tư là có sự lãng phí không nhỏ về thời gian lao động, tiềm năng lao động và những đầu tư vào hạ tầng lao động” - đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga nêu ý kiến.

Thành lập Ủy ban Năng suất quốc gia

Cũng quan tâm đến vấn đề chỉ tiêu tăng năng suất lao động xã hội ước không đạt, đại biểu Trần Thị Hồng Thanh (đoàn Ninh Bình), nêu nghịch lý đang diễn ra với năng suất lao động và thị trường lao động đó là năng suất lao động chưa cao trong khi trình độ lao động, tiến bộ khoa học, kỹ thuật ngày càng tăng, bài toán chênh lệch cung cầu, vừa thừa vừa thiếu lao động…

Đại biểu Thanh cho rằng, nguyên nhân thứ nhất là do quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội chưa tính đến phát triển nguồn nhân lực, tốc độ đô thị hóa nhanh hơn khả năng chuyển dịch của nguồn cung lao động. Thứ hai, do sự chênh lệch giữa ngành nghề đào tạo và nhu cầu của thị trường, các ngành chế biến, chế tạo công nghệ cao, thương mại điện tử, logistics là những ngành thu hút FDI lớn, tạo giá trị gia tăng cao song tỷ lệ lao động qua đào tạo chỉ ở mức 20%-25% và năng suất lao động lại thấp hơn nhiều ngành có giá trị gia tăng thấp như khai khoáng, điện, nước, bất động sản.

Trước thực tế đó, đại biểu Trần Thị Hồng Thanh đề nghị xem xét sớm thành lập Ủy ban Năng suất quốc gia và quyết tâm hoàn thiện môi trường, thể chế pháp luật để có thể triển khai thành công các chỉ đạo, chính sách thúc đẩy năng suất lao động của Đảng, Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương thúc đẩy phong trào tăng năng suất lao động, kết nối hiệu quả giữa các Bộ, ngành, địa phương.

Cần sớm thành lập Ủy ban Năng suất Quốc gia để hình thành bộ máy cơ quan chuyên sâu về năng suất quốc gia, thực hiện nhiệm vụ điều phối phối hợp các động lực tăng trưởng năng suất quốc gia của Việt Nam.

Đồng thời với đó, đại biểu đề nghị Quốc hội sớm sửa đổi Luật Giáo dục nghề nghiệp, Luật Việc làm phù hợp với hình thái việc làm, nghề nghiệp mới, quan hệ lao động mới. Ngoài ra, việc vận hành hiệu quả Hội đồng tiền lương quốc gia cũng sẽ góp phần xây dựng hệ thống tiền lương phù hợp với thị trường, thu hút nhân được chất lượng cao.

Đai biểu cũng đề xuất sớm hoàn thiện thống kê, công bố đầy đủ, minh bạch hơn về các chỉ tiêu năng suất lao động của các địa phương, ngành, lĩnh vực và các loại hình doanh nghiệp để hoàn thiện bức tranh tổng thể về năng suất lao động.

Đại biểu Trần Thị Hồng Thanh

Về nội dung này, tại phiên thảo luận sáng 27/10, đại biểu Phan Viết Lượng (đoàn Bình Phước) cũng bày tỏ lo ngại khi chỉ tiêu tăng năng suất lao động thấp hơn nhiều so với kế hoạch đề ra. Mức tăng này theo đại biểu Phan Viết Lượng, không chỉ thấp hơn giai đoạn vừa qua mà còn khó thu hẹp khoảng cách với các nước trong khu vực.

Nhấn mạnh, chất lượng nguồn nhân lực là một trong những nhân tố quyết định đến tăng năng suất lao động nhưng đại biểu Lượng cho rằng hiện nay nguồn nhân lực của ta đang bước vào giai đoạn già hóa dân số, chất lượng tuy có cải thiện nhưng vẫn còn thấp, tỷ lệ lao động qua đào tạo có văn bằng chứng chỉ ước đạt 27% trong khi nhiều nước trong khu vực đạt trên 50%. Trong khi, ở nhiều lĩnh vực, ngành nghề còn thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao, việc làm chủ công nghệ còn thấp hơn các nước.

Từ thực tế trên, đại biểu đề nghị cần nghiên cứu xây dựng đề án tổng thể, nỗ lực lớn hơn trong việc cải thiện năng suất lao động. Đại biểu kiến nghị Chính phủ có đánh giá kỹ lưỡng hơn thực trạng tình hình nhằm làm rõ nguyên nhân của việc không đạt chỉ tiêu, quyết liệt chỉ đạo có giải pháp hiệu quả, tạo đột phá về tăng năng suất lao động trong thời gian tới để thúc đẩy phát triển nhanh, bền vững kinh tế xã hội đất nước.

Theo đại biểu, cần ưu tiên nguồn lực đầu tư cho giáo dục đào tạo, sớm khắc phục tình trạng tỷ lệ lao động qua đào tạo còn thấp, cơ cấu đào tạo thiếu hợp lý, thiếu hụt lao động có tay nghề cao, khoảng cách giữa giáo dục nghề nghiệp và nhu cầu của thị trường lao động còn lớn như hiện nay.