Cuộc sống ngư dân sẽ ra sao khi Trung Quốc cấm đánh bắt cá trên sông Dương Tử

Lệnh cấm đánh bắt cá trên sông Dương Tử sẽ kéo dài 10 năm (Ảnh: Handout)

30.000 lao động mất việc

Người đàn ông 58 tuổi đến từ Tương Dương, thành phố 6 triệu người ở Hồ Bắc là một ngư dân thế hệ thứ ba. Con trai ông, 33 tuổi, cũng phải nói lời tạm biệt với cuộc sống ở đây khi mà lệnh cấm đánh bắt cá 10 năm ở Dương Tử - con sông dài nhất Châu Á, có hiệu lực vào ngày 1/1 năm nay.

Các lệnh cấm sẽ được áp dụng trên 332 khu bảo tồn dọc theo tuyến đường thủy dài 6.300km. Bên cạnh đó, Bắc Kinh cũng dự định sẽ mở rộng lệnh cấm này đối với nhánh sông chính, các chi lưu trọng yếu và những hồ lớn phụ cận trước ngày 1/1 năm sau.

Đây sẽ là lệnh cấm đánh bắt đầy tham vọng và rộng lớn nhất từng thấy, khi Bắc Kinh muốn cố gắng hồi sinh hệ sinh thái của một trong những con sông nổi tiếng và quan trọng nhất thế giới.

Tuy nhiên, điều này đồng nghĩa với việc hơn 300.000 ngư dân sẽ phải từ bỏ công việc của họ và hơn 100.000 tàu đánh cá ngừng hoạt động

David Dudgeon, Giáo sư về sinh thái và đa dạng sinh học tại Đại học Hong Kong (Trung Quốc) cho biết, lần đầu tiên trên thế giới có một lệnh cấm như vậy.

Từ xa xưa, người Trung Quốc đã đánh bắt cá trên sông Dương Tử. Đây là con sông chảy từ cao nguyên Tây Tạng đến biển Hoa Đông gần Thượng Hải. Sông Dương Tử và các nhánh của nó đi qua đi qua khu vực có 459 triệu người sinh sống, chiếm khoảng một phần ba dân số Trung Quốc.

Khu vực này cũng chiếm khoảng 46% GDP Trung Quốc.

Dòng sông bị tàn phá

Sau nhiều thập kỷ xây dựng các con đập, khai thác quá mức và ô nhiễm khiến nguồn lợi thủy sản sông Dương Tử gần như cạn kiệt. Sự đa dạng sinh học và trữ lượng cá ở sông Dương Tử cũng suy giảm đáng kể.

Con sông này từng cung cấp 60% cá nước ngọt cho Trung Quốc nhưng trong những năm gần đây đã thay đổi đáng kể. Trên toàn quốc, sản lượng cá nước ngọt hàng năm khoảng 63 triệu tấn, trong đó chỉ khoảng 100.000 tấn là từ sông Dương Tử.

Gia đình ông Wang sống gần sông Hàn, chảy qua Tương Dương và là nhánh sông dài nhất của Dương Tử. Họ bắt đầu công việc từ 4 giờ chiều mỗi ngày và ngủ trên thuyền qua đêm.

Lệnh cấm đánh bắt trên sông Dương Tử khiến hơn 300.000 ngư dân sẽ phải từ bỏ công việc của họ (Ảnh: Shutterstock)

Wang cho biết, nếu như nửa thế kỷ trước, có hơn 100 loài cá ở sông Hàn thì bây giờ chủ yếu chỉ còn hai loài là cá chép và cá diếc.

"Hồi đó, con cá nhỏ nhất họ bắt được cũng nặng hơn 500g. Bây giờ, có những con cá chỉ nhỏ khoảng 80g”, Wang nói.

Gia đình Wang cũng kiếm được nhiều hơn khi có nhiều cá trên sông.

"Tôi có thể kiếm được khoảng 200 nhân dân tệ (29 đô la Mỹ) mỗi lần đi câu cá. Trước đây, tôi có thể kiếm được 500 hoặc 600 nhân dân tệ (71 đô la Mỹ hoặc 86 đô la Mỹ) vào một ngày tốt lành”, anh chia sẻ.

Tình hình đánh bắt cá tại sông Dương Tử đã thay đổi vào cuối những năm 1990, khi nhiều người bắt đầu sử dụng các phương pháp bất hợp pháp để bắt cá bao gồm thuốc nổ, lưới điện và lưới fyke – một loại bẫy hình phễu làm từ lưới dày.

"Trong 2 thập kỷ qua, bất kỳ ai cũng có thể đánh bắt và nhiều người đã cư xử rất tồi tệ với thiên nhiên”, ông Wang nói. Dùng lưới điện hay lưới fyke có nghĩa là các ngư dân đang bắt những con cá nhỏ hơn 1cm. Ông Wang nói rằng loại lưới mà ông sử dụng cho phép những con cá nhỏ bơi qua.

Theo Sara Platto, chuyên gia tại Trung tâm Bảo tồn đa dạng sinh học Trung Quốc và Quỹ phát triển xanh Bắc Kinh cho biết lưới fyle, lưới thả và lưới bẫy là những thứ có hại nhất trong số hơn 160 loại ngư cụ được sử dụng trên sông.

“Mỗi lần cha tôi nhìn thấy ai đó dùng lưới điện để đánh bắt, ông liền la mắng họ. Ông nói rằng họ đang đe dọa sinh kế của chính con cháu họ. Bây giờ điều đó đã xảy ra với tôi và con cháu tôi. Chúng tôi không còn cá để bắt”, ông Wang buồn rầu nói.

Cuộc sống của ngư dân sẽ ra sao

Lệnh cấm được cho là sẽ giúp hệ sinh thái sông Dương Tử thoát khỏi tình trạng đánh bắt cá quá mức. Tuy nhiên, các chuyên gia không biết liệu đa dạng sinh học sẽ cải thiện được bao nhiêu do bên cạnh đó còn các yếu tố như ô nhiễm và hoạt động của các đập thuỷ điện.

Tuy vậy, lệnh cấm sẽ tác động tiêu cực đến ngư dân, những người mà cuộc sống phụ thuộc vào sông Dương Tử bao đời nay.

Ông Song Xin, quan chức Bộ Nhân lực và An sinh xã hội, cho biết, một số ngư dân sẽ được giúp đỡ tìm việc làm trong lĩnh vực liên quan đến đánh bắt cá.

Ngư dân dọn rác từ sông Dương Tử ở tỉnh An Huy sau khi không còn được đánh bắt cá (Ảnh: Xinhua)

Một số khác sẽ được hỗ trợ dạy nghề để chuyển sang làm công việc trong nhà máy hoặc có thể vay vốn để kinh doanh với lãi suất ưu đãi. Tuy nhiên, một số ngư dân cho biết họ không hy vọng nhiều.

“Gia đình tôi làm nghề đánh bắt cá trên sông Dương Tử đã 4 thế hệ. Chúng tôi không có bất kỳ nguồn thu nhập nào khác ngoài đánh cá nhưng chỉ được nhận trợ cấp như những người có đất nông nghiệp hay những người có công việc khác”, ông Wang nói.

Ông cho biết thêm, bất kỳ ai trên 40 tuổi cũng sẽ khó tìm được công việc mới. “Tôi đã 60 tuổi, tôi không nghĩ mình có thể tìm được công việc khác”, ông nhấn mạnh.

Hou Jianjun, một tình nguyện viên, người đứng đầu trạm bảo tồn sông Hàn ở Tương Dương, cho biết, họ đã gọi hơn 10.000 cuộc điện thoại báo đánh bắt cá bất hợp pháp trong 6 năm qua nhưng không hiệu quả.

Ông cho biết ngay cả với lệnh cấm đánh bắt tại chỗ, việc đánh bắt cá bất hợp pháp vẫn tiếp diễn: “Chúng tôi có hơn 2.000 tình nguyện viên. Trong nửa đầu năm nay, chúng tôi đã nhận được báo cáo về đánh bắt lậu 100 lần mỗi đêm. Việc đánh bắt vẫn diễn ra vì mọi người vẫn kiếm được tiền và không có đủ nhân viên thực thi pháp luật”.