Cùng nhà sử học Dương Trung Quốc gìn giữ, phát huy và lan tỏa Tết Trung thu cổ truyền

Tham dự chương trình có có nhiều chuyên gia uy tín như: Nhà sử học Dương Trung Quốc; Tiến sĩ Vũ Hồng Nhi - Phó Trưởng phòng Truyền thông giáo dục, Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam; TS Vũ Thế Long - chuyên ngành nghiên cứu môi trường và lịch sử văn hóa; Nhà văn Lê Phương Liên; TS Phan Đăng Long - nguyên Phó Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội; Nhà báo Vũ Tuyết Nhung; Nhà thơ Nguyễn Thị Bích Ngọc - Báo Thiếu niên Tiền phong và Nhi đồng…

Các chuyên gia và nghệ nhân tại buổi tọa đàm

Đặc biệt chương trình còn có sự tham gia của 2 nghệ nhân đồ chơi dân gian: Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Văn Quyền (83 tuổi, ở thôn Đàn Viên, xã Cao Viên, huyện Thanh Oai, Hà Nội) đã có hơn 60 năm làm đèn kéo quân. Bà Phạm Nguyệt Ánh (73 tuổi, ở tổ 2, phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, Hà Nội) - người vẫn miệt mài ngày đêm làm ra các con giống, đĩa hoa quả bằng bột.

Gìn giữ và tiếp nối

Các bức ảnh Trung thu Hà Nội xưa trưng bày tại Cung Thiếu nhi Hà Nội dịp này

Trong khuôn khổ chương trình trưng bày gần 30 bức ảnh về Trung thu Hà Nội xưa do Tạp chí Xưa và Nay sưu tầm. Các bức ảnh là những câu chuyện về các đồ chơi Trung thu, cách đón Trung thu của người Hà Nội xưa.

Bài tham luận của các chuyên gia trong chương trình tọa đàm cũng chia sẻ những câu chuyện, ký ức, nghiên cứu về Tết Trung thu cổ truyền qua những góc nhìn khác nhau: Làm thế nào để đồ chơi Tết Trung thu vừa giữ gìn, tiếp nối được yếu tố truyền thống mà vẫn thu hút được trẻ em hiện đại với các cách thức khác như chuyển động, vật liệu hiện đại; Sự tế nhị khi tổ chức chấm thi mâm cỗ Trung thu để tạo nên sự công bằng, văn minh; Về những nét văn hóa đẹp cần gìn giữ, lan tỏa.

Nhà sử học Dương Trung Quốc chia sẻ tại chương trình

Tại chương trình tọa đàm, nhà sử học Dương Trung Quốc đã có những chia sẻ về Tết Trung thu xưa qua những câu chuyện và những bức ảnh sưu tầm.

Ông tâm sự: “Tết Trung thu năm nay có vẻ "bình thương mới" rồi nhưng Trung thu ở cái tuổi mình ngại nhìn nhận xung quanh mà vẫn thích "hồi cổ". Bởi lẽ, Trung thu là dịp để trẻ em vui đón và người lớn nhớ lại tuổi thơ của mình.

Với người làm nghề lịch sử, ký ức không chỉ là trải nghiệm mà còn có cả những gì đã đọc được trong sách vở. Ấn tượng sâu sắc nhất bởi tôi vẫn là một bài “tập làm văn” của một học trò nếu còn sống thì hôm nay đã 128 tuổi và viết cách đây đã 115 năm (1907). Đó là bài “Trung thu" của trò Nguyễn Văn Xuân, học tại trường Đông Kinh Nghĩa Thục nổi tiếng ở phố Hàng Đào gắn với tên tuổi Cụ Cử Lương Văn Can.

Đọc lại bài văn trên "Đăng Cổ Tùng Bảo" cách nay đã hơn trăm năm chứa đựng nhiều tri thức (cả ngôn từ) về đời sống liên quan đến ngày Tết Trung thu ở Hà Nội với các đồ chơi, trò vui, tích truyện hay phong tục tập quán của người xưa. Nhiều thứ nay vẫn còn, nhiều cái nay đã mất nhưng cái dường như không bao giờ mất được là lòng hướng thiện mà người lớn luôn gửi gắm giáo dục cho con cái nhà mình đừng quên những thân phận thiệt thòi trong mọi dịp vui…

Ký ức tuổi thơ cũng chính là một phần của Tết Trung thu dành cho người lớn vậy...”.

TS Vũ Hồng Nhi, Phó Trưởng phòng Truyền thông giáo dục, Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam trình bày bài tham luận công phu

TS Vũ Hồng Nhi, Phó Trưởng phòng Truyền thông giáo dục, Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam có bài tham luận công phu với nhiều thông tin về các nghệ nhân đồ chơi dân gian, những người đã góp phần “Giữ lửa” cho Trung thu xưa để các bạn nhỏ ngày nay có thể hiểu rõ và tham gia những trò chơi dân gian thú vị.

Những tâm huyết, nỗ lực của các nghệ nhân, thợ thủ công làm đồ chơi trong nhiều năm quan đã góp phần giữ và truyền lửa cho Tết Trung thu cổ truyền. Tuy nhiên, cũng rất cần có sự phối hợp của các cơ quan, tổ chức văn hóa trong việc giới thiệu và tổ chức các hoạt động đón Tết Trung thu cho trẻ em với những đồ chơi, trò chơi dân gian có tính giáo dục cao để những giá trị cốt lõi của Tết trẻ em này sẽ được tiếp tục gìn giữ, lan tỏa và không ngừng nhân lên.

TS Vũ Thế Long chia sẻ về những kỷ niệm của mình về những trò chơi Trung thu xưa cũng như những suy nghĩ của ông về việc gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa của các đồ chơi Trung thu.

“Đồ chơi Trung thu ở Việt Nam có nhiều loại hình, thể loại có loại hợp với em gái, có loại hợp với em trai và có loại phù hợp với các cụ cao niên cần được trân trọng và bảo tồn. Những loại đồ chơi trẻ em có hại tới giáo dục nhân cách, sức khỏe hoặc tới an ninh, trật tự, an toàn xã hội sẽ bị cấm theo quy định của pháp luật.

Những năm gần đây một số nơi trong nước đã tổ chức lễ hội Trung thu trong đó có những hoạt động thi xe hoa trung thú không kém gì các nước có carnavan truyền thống mà thành phố Yên Bái là một ví dụ liên hoan hội đèn cộng đồng rất thành công. Nên tổ chức hội Trung thu trong nhiều tỉnh thành vì đây là một giá trị văn hóa sẽ có đóng góp lớn cho phát triển công nghiệp văn hóa du lịch ở nước ta”.

Lan tỏa giá trị văn hóa tinh thần sâu sắc

TS Phan Đăng Long, nguyên Phó Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội cho biết: Thấm nhuần tư tưởng, tình cảm và phong cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh, các thế hệ lãnh đạo Hà Nội trong sự nghiệp xây dựng và phát triển Thủ đô luôn dành tình cảm, sự quan tâm sâu sắc chăm lo, giáo dục thanh, thiếu niên nhi đồng.

Ngoài những nghị quyết, chuyên đề, kế hoạch hoạt động của thành phố, các cấp ngành, địa phương... hàng năm, mỗi khi đến Tết Trung thu, thành phố đều có những chỉ đạo sát sao, cụ thể về công tác tuyên truyền, chăm lo vật chất, tổ chức các hoạt động vui chơi lành mạnh cho thiếu nhi vào dịp này.

TS Phan Đăng Long, nguyên Phó Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội phát biểu tại buổi tọa đàm

Tết Trung thu hàng năm tuy đều được diễn ra. Tuy nhiên, để đảm bảo có được một cái Tết Trung thu an toàn, vui, lành mạnh, đem lại ý nghĩa, giá trị văn hóa tinh thần sâu sắc tới từng người dân Thủ đô, nhất thiết phải có sự quan tâm thiết thực, cụ thể của Thành ủy, UBND thành phố, chứ không thể tự nhiên có được.

Trước hết, việc quán triệt công tác tuyên truyền, giáo dục truyền thống luôn được đặt lên hàng đầu. Từ các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo của thành phố đến hệ thống các cơ quan báo chí, truyền thông đều có nhiệm vụ có được những tin, bài phù hợp giới thiệu về lịch sử, về ý nghĩa xã hội sâu sắc, nhân văn của Tết Trung thu theo truyền thống dân tộc; Sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, của thành phố đến Tết Trung thu.

Đặc biệt, sự quan tâm, chăm lo nhằm đảm bảo đáp ứng tốt nhất trong điều kiện cụ thể đời sống vật chất, tinh thần cho mỗi người dân, cho mỗi cháu thiếu niên nhi đồng. Những hoàn cảnh nghèo, khó khăn, phận đời bất hạnh đều được chú trọng hỗ trợ, giúp đỡ từ các ngành, tổ chức chính trị xã hội, chính quyền địa phương, các tấm lòng nhân ái”.

Nghệ nhân Nguyễn Văn Quyền 83 tuổi có hơn 60 năm làm đèn kéo quân

Em Nguyễn Bình Nguyên, học sinh lớp 10 D3, THPT Chu Văn An, giải Nhất cuộc thi viết thư quốc tế UPU tâm sự: “Nói tới Trung thu là nói tới những rộn ràng của nhịp trống tùng rinh rinh nhưng cùng cái chữ “Trung thu” ấy, mỗi người sẽ lại gọi ra trong đầu mình những hình ảnh và xúc cảm thật khác nhau - khác đến mức có khi chẳng ai nghĩ chúng cùng nhân một dịp.

Dù có thế nào, Trung thu vẫn là điều thật tuyệt với trẻ em ở bất cứ nơi đâu. Nó tạo ra niềm vui, sự háo hức về một lễ hội dành riêng cho mình. Nó không phải chỉ là một ngày, một buổi tối mà niềm vui bọn trẻ tìm thấy ở suốt hành trình chuẩn bị và hóng đợi. Nhìn vào Trung thu, người ta sẽ thấy cả một tuổi thơ, cũng thấy cả thế giới tinh thần của con người. Trung thu với mỗi chúng ta đều giống như “mảnh vỡ của chiếc gương thần xanh” kì diệu.

Tiết mục văn nghệ của các em thiếu nhi

Bà Phạm Thanh Hà, Chủ tịch Hội truyền thông thành phố Hà Nội đại diện ban tổ chức cho biết: “Chủ đề Tết Trung thu cổ truyền - Gìn giữ, phát huy và lan tỏa đã nhận được sự quan tâm sâu sắc của các chuyên gia cũng như các bậc phụ huynh, những người làm công tác giáo dục.

Để gìn gìn giữ và phát huy được những nét đẹp văn hóa của Tết Trung thu cổ truyền cần sự chung tay của các bên: Nhà nghiên cứu bảo tồn văn hóa, nhà trường, gia đình, các cơ quan truyền thông, các nhà sản xuất đồ chơi, sản phẩm phục vụ Trung thu. Những cách làm, mô hình tổ chức Trung thu hay, sáng tạo sẽ cần được phát huy và lan tỏa. Trong tương lai, Ban Tổ chức sẽ tiếp tục tổ chức những chương trình góp phần bảo tồn và phát triển những giá trị văn hóa truyền thống của Tết Trung thu”.