Bài 4: Xây “tổ đại bàng”, thỏa cơn khát những không gian sáng tạo

Từ Zone 9 một thời tới câu chuyện về các không gian sáng tạo

Một trong những trụ cột của thành phố sáng tạo và “mũi nhọn” cho sự phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô chính là các không gian sáng tạo. Trong phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, không gian sáng tạo là thành tố then chốt để tập hợp và lan tỏa những thông điệp sáng tạo tới tất cả các lĩnh vực trong đời sống xã hội.

Hà Nội có nhiều không gian sáng tạo và đến nay cũng đã có những chương trình tổ chức thành công. Điển hình cho không gian sáng tạo tại Hà Nội phải kể đến Zone 9. Năm 2013, Zone 9 rộ lên như một cơn sốt trong giới trẻ. Họ truyền tai nhau về một khu nhà cũ bỏ hoang, qua bàn tay của những người trẻ đam mê nghệ thuật đã biến thành khu vui chơi rất "ngầu", một điểm đến có sức hút kỳ lạ, độc đáo và vô cùng ấn tượng.

So với các trung tâm văn hóa do nước ngoài hỗ trợ như: Trung tâm Văn hóa Pháp L’espace hay Viện Goethe của Đức đã trở nên quá quen thuộc, Zone 9 mang lại điều gì đó tươi mới gây dựng nên từ một nhu cầu chung tự nhiên.

Dù chỉ nhen lên trong một thời gian ngắn rồi im lìm bởi một vài sự cố ngoài ý muốn nhưng Zone 9 đã cho thấy rõ và chân thực nhất nguyện vọng và nhu cầu về một không gian tập trung để giới trẻ có được các hoạt động tương tác văn hóa, nghệ thuật.

Một không gian sáng tạo tại Hà Nội

Sau Zone 9, nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật gắn liền với du lịch nở rộ. Điển hình như: Liên hoan phim quốc tế Hà Nội (HANIFF); Cuộc thi thiết kế mẫu sản phẩm Thủ công mỹ nghệ Hà Nội, Triển lãm mỹ thuật quốc tế Hanoi March Connecting, Hội chợ quốc tế quà tặng hàng thủ công mỹ nghệ Hà Nội, Lễ hội Singapore, Lễ hội văn hóa Hàn Quốc, Lễ hội văn hóa - ẩm thực Pháp, Lễ hội Đức, Lễ hội đường phố Hà Nội, Lễ hội ánh sáng, Lễ hội âm nhạc Gió mùa, Lễ hội Nghệ thuật dân gian đương đại, Lễ hội thiết kế sáng tạo RMIT, Chương trình “Tinh hoa Bắc Bộ”...

Cùng với đó là sự phát triển chủ động, mạnh mẽ về số lượng, từng bước nâng cao chất lượng của các mô hình không gian sáng tạo văn hóa, nghệ thuật cộng đồng như: Không gian đi bộ Hồ Gươm, phố Bích họa Phùng Hưng, không gian văn hóa nghệ thuật Phúc Tân, phố Sách Hà Nội...

Bên cạnh đó, những nhà sáng lập các không gian sáng tạo trên địa bàn Thủ đô đã tổ chức nhiều hoạt động đa dạng, tạo ra sức sống mới mẻ cho đời sống văn hóa Hà thành như: Không gian sáng tạo “Ơ kìa Hà Nội!” đã tổ chức hơn 200 hoạt động; Hay VICAS Art Studio - trung tâm hỗ trợ và phát triển nghệ thuật đương đại thuộc Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam tổ chức trưng bày nghệ thuật theo các chủ đề khác nhau như: “Rác Xuân”, “Qua miền Tây Bắc”, “Hư hư thực thực”, “Mãi yêu”, “Vòng xoáy của sự im lặng”… mang ý nghĩa xã hội, giúp xây dựng thương hiệu cho nghệ sĩ, kết nối nghệ sĩ với thị trường và khán giả.

Tuy nhiên, các không gian sáng tạo của Hà Nội chủ yếu tập trung ở lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, kiến trúc, thiết kế, thủ công… Hầu hết, đều hoạt động tự do, có quy mô nhỏ, quá ít so với nhu cầu thực của người dân, chưa kể đến khách du lịch.

Hình thành bản sắc mới

Từng bước hiện thực hóa các sáng kiến khi chính thức trở thành thành viên Mạng lưới các Thành phố sáng tạo của UNESCO, Hà Nội đã thúc đẩy hình thành các không gian sáng tạo - coi đây là một trong những mấu chốt quan trọng.

Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội, Tạp chí Kiến trúc cùng các đơn vị liên quan đã tổ chức cuộc thi thiết kế không gian sáng tạo Hà Nội nhằm huy động các sáng kiến, giải pháp xây dựng và củng cố các không gian sáng tạo, văn hóa. Qua đó, cuộc thi giúp đánh thức tiềm năng, lợi thế của Thủ đô, hình thành nên mạng lưới không gian sáng tạo phong phú và hấp dẫn.

Đã có 18 phương án thiết kế các không gian sáng tạo xuất sắc được lựa chọn công bố từ 93 phương án dự thi, cho thấy thành phố đứng trước một cơ hội lớn để hình thành nên bản sắc mới từ việc phát triển các không gian sáng tạo.

Không gian sáng tạo văn hóa độc đáo tại con đường nghệ thuật cộng đồng Phúc Tân

Trong đó, phương án “Quận nghệ thuật sông Hồng” của kiến trúc sư Đoàn Kỳ Thanh và các cộng sự có sức thuyết phục cao bởi tính độc đáo, mới lạ và kỳ vọng tạo sự đột phá trong sáng tạo. Với diện tích 5ha, khu vực bãi bồi ven sông Hồng thuộc phường Phúc Tân, quận Hoàn Kiếm, có chất lượng sống khá thấp, hoàn toàn có thể biến thành một quận nghệ thuật hướng tới xu thế không gian xanh, với hai yếu tố xuyên suốt từ không gian bên trong các tòa nhà đến không gian ngoài trời là nghệ thuật và sáng tạo.

Một nhóm tác giả cũng đã xây dựng phương án “Quận đường tàu 4.0” khi nhận thấy tiềm năng tại Nhà máy xe lửa Gia Lâm rất lớn. Đây sẽ là nơi kết nối các doanh nghiệp trẻ, đặc biệt là các Start-up về công nghệ với nhau, cũng như kết nối đến người tiêu dùng. "Quận đường tàu 4.0" làm cho Nhà máy xe lửa Gia Lâm mang một bộ mặt mới năng động, thú vị hơn, không bị rơi vào quên lãng.

Không chỉ các tác giả, người làm nghệ thuật mong muốn xây dựng những không gian sáng tạo mới cho Hà Nội, từ phương diện các địa phương, mục tiêu này cũng đang được thôi thúc.

Ông Phạm Tuấn Long, Chủ tịch UBND quận Hoàn Kiếm cho biết: Là trung tâm của Thủ đô Hà Nội, có diện tích nhỏ hẹp nhưng lưu giữ nhiều giá trị lịch sử, kiến trúc, văn hóa, con người của dân tộc, quận Hoàn Kiếm luôn dành sự quan tâm đặc biệt để giữ gìn, bảo tồn, phát huy lợi thế hiện có, đem đến những không gian sáng tạo có giá trị thực tiễn, góp phần xây dựng Hà Nội - Thành phố sáng tạo, thành phố đáng sống - phát triển bền vững.

Hiện, quận đã và đang tập trung nghiên cứu nhiều phương án khai thác những không gian trống quy hoạch làm các không gian văn hóa nghệ thuật nhằm sử dụng đất trên địa bàn hiệu quả hơn. Dự kiến, dự án này sẽ tập trung vào hai phường Phúc Tân và Chương Dương.

Điều này sẽ mở ra kỳ vọng mới về sự trở lại nhộn nhịp của ngành kinh tế sáng tạo tại Thủ đô sau đại dịch.

(Còn nữa)