Xã hội không tiền mặt: Thời đại của sự tiện dụng và an toàn

Thụy Điển là một trong những quốc gia sử dụng tiền mặt ít nhất trên thế giới (Ảnh: New York Times)

Bài liên quan

Việt Nam đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt

Tiền kỹ thuật số sẽ thay đổi “cuộc chơi” trong nhiều lĩnh vực

Hình thức thanh toán hàng hóa, dịch vụ qua điện thoại thông minh đã không còn lạ lẫm đối với người dân Trung Quốc. Hai gã khổng lồ về công nghệ trong nước là Alibaba và Tencent đi tiên phong trong lĩnh vực thanh toán số từ năm 2014, đưa tới sự thoái lui về giao dịch tiền mặt. Theo ước tính của tổ chức CGAP có trụ sở tại Washington DC (Mỹ), hai hãng này hiện chiếm 90% tổng khối lượng giao dịch có quy mô 17.000 tỷ USD trên thị trường thanh toán qua smartphone.

Sau Covid-19, các hình thức thanh toán hàng hóa, dịch vụ qua điện thoại thông minh (smartphone) càng trở nên quen thuộc và phố biến tại quốc gia tỷ dân này.

Khi hình thức thanh toán phi tiếp xúc đã trở thành tiêu chuẩn trong các biện pháp ứng phó của thế giới trước đại dịch Covid-19, Trung Quốc đã cho ra mắt đồng tiền điện tử của riêng mình tại bốn thành phố, từng bước đưa nước này trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới đạt tới ngưỡng xã hội không tiền mặt. Đồng nhân dân tệ (NDT) điện tử là một sáng kiến hợp tác công tư, trước hết sẽ được thử nghiệm tại Thâm Quyến, Tô Châu, Bảo Định và Thành Đô trong chuỗi các cửa hàng thuộc hệ thống McDonald's, Starbucks và doanh nghiệp địa phương. Theo ông Nameer Khan, Chủ tịch Hiệp hội Công nghệ Tài chính khu vực Trung Đông - Bắc Phi, đây sẽ là nhân tố đột biến, làm thay đổi cuộc chơi trong các ngành dịch vụ tài chính.

Sau Covid-19, Trung Quốc đang hướng tới Xã hội không tiền mặt đầu tiên trên thế giới (Ảnh: Getty)

Đồng NDT kỹ thuật số vận hành như tiền giấy thông thường nhưng chỉ tồn tại dưới dạng mã (code) trong ví điện tử được Ngân hàng Trung ương Trung Quốc công nhận. Tiền điện tử (cryptoncurrency) ngược lại được thiết kết theo kiểu phi trung ương hóa.

Các chuỗi cửa hàng Starbucks, McDonald’s và hệ thống tàu điện ngầm tại Trung Quốc sẽ là những thực thể đầu tiên thử nghiệm đồng NDT kỹ thuật số trong tương lai, kế đến sẽ là các doanh nghiệp do người bản địa làm chủ sở hữu như khách sạn, phòng tập thể hình, xưởng làm bánh.

Sự tiện dụng và an toàn lên ngôi

Các nghiên cứu chỉ ra rằng, tuổi thọ trung bình của tiền giấy là 4,2 năm; Ít nhất 53% tiền giấy lưu hành ở các nước bị nhiễm bẩn. Mặt khác, giá in ấn, lưu thông tiền giấy cũng là một vấn đề. Chi phí để Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đưa ra lưu thông một tờ 1 USD là 5,5 cent và 11 cent đối với tờ 5 USD. Tổng chi phí in ấn tiền giấy trên toàn cầu năm 2018 lên tới 35,3 tỷ USD, đó là chưa tính đến chi phí lưu thông, thu nhận và tiêu hủy tiền cũ, rách, xử lý tiền giả.

Bên cạnh đó, dịch viêm đường hô hấp Covid-19 đến nay vẫn chưa tìm ra vắcxin đặc trị, tác động của nó đối với đời sống của con người vẫn vô cùng nghiêm trọng.

Với tính chất dễ lây lan của virus SARS-CoV-2, những thứ được con người truyền tay nhau sử dụng trong cuộc sống có thể làm trầm trọng thêm sự bùng phát dịch bệnh.

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) từng phát thông điệp khuyến cáo mọi người nên rửa tay sạch thường xuyên hơn và nên ngừng giao dịch bằng tiền mặt nếu có thể vì tiền giấy có thể là một nguồn lây nhiễm Covid-19.

Một số nghiên cứu cho rằng virus này có thể tồn tại trên bề mặt cứng trong tối đa 9 ngày. Ngân hàng Trung ương Anh cũng thừa nhận tiền mặt có thể mang virus hoặc vi khuẩn. Một nghiên cứu năm 2014 của Đại học New York (Mỹ) xác định có 3.000 loại vi khuẩn tồn tại trên những tờ USD.

Trong tâm dịch, cả Trung Quốc và Hàn Quốc đều triển khai việc tẩy uế và cô lập virus. Các quốc gia này đã sử dụng tia cực tím hoặc xử lý ở nhiệt độ cao để khử trùng các tờ giấy bạc, sau đó đưa số tiền này vào niêm phong 14 ngày trước khi đưa trở lại lưu hành. Do đó, thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM) không chỉ là sự tiện lợi, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mà còn đảm bảo sự an toàn.

Tầm nhìn cải cách của nhiều quốc gia

Theo khảo sát của Ngân hàng Thế giới (WB), TTKDTM đã trở thành phương thức thanh toán phổ biến tại nhiều quốc gia trên thế giới với giá trị chi tiêu của người dân chiếm tới hơn 90% tổng số giao dịch hằng ngày.

Điển hình tại Thụy Điển, tiền mặt chỉ chiếm khoảng 2% giao dịch trong nền kinh tế. Tại quốc gia Bắc Âu này, các phương tiện công cộng như xe buýt và tàu điện ngầm cũng ngừng chấp nhận tiền xu mà thay vào đó đã phát hành vé di động hay mã vạch, trong khi hơn 50% các ngân hàng thương mại không dự trữ tiền mặt.

Xu hướng không dùng tiền mặt lên ngôi (Ảnh: Xinhua)

Báo cáo từ công ty GlobalData cho biết, thanh toán thẻ sẽ vượt qua thanh toán tiền mặt về số lượng và trở thành phương thức thanh toán chủ yếu tại Hàn Quốc vào năm 2020. Giá trị thanh toán thẻ tín dụng ở Hàn Quốc tăng từ 495,7 tỷ USD năm 2015 lên 644 tỷ USD vào năm 2019 và dự kiến vẫn sẽ tiếp tục tăng, đạt 820,9 tỷ USD vào năm 2022. Hiểu biết về tài chính cao, cùng cơ sở hạ tầng thanh toán mạnh mẽ và không ngừng tập trung vào đổi mới là các yếu tố chính giúp thúc đẩy thanh toán thẻ trong nước tại Hàn Quốc.

Mặt khác, xứ sở kim chi đã áp dụng chính sách khấu trừ 1% tổng số VAT trên doanh số bán hàng cho các đơn vị chấp nhận thẻ; Khấu trừ 10% thuế thu nhập đối với các khoản chi bằng thẻ vượt quá 10% thu nhập hàng năm.

Tại Pháp và Bỉ đưa ra quy định giao dịch có giá trị lớn hơn 3.000 EUR phải áp dụng thanh toán không dùng tiền mặt, nếu vi phạm sẽ bị phạt rất cao để thúc đẩy TTKDTM.

Saudi Arabia đặt mục tiêu 70% các hoạt động giao dịch tài chính được thực hiện qua hình thức thanh toán điện tử vào năm 2030 và tiến tới trở thành một xã hội không sử dụng tiền mặt. Tổng Thư ký Ủy ban Ngân hàng và Truyền thông ngân hàng của Saudi Arabia, Talat Hafiz cho biết, các giao dịch trực tuyến và không sử dụng tiền mặt là một phần trong chương trình cải cách “Tầm nhìn 2030” của Saudi Arabia.

Xu hướng thanh toán những tháng đầu năm 2020 tại Việt Nam đã có sự chuyển dịch theo hướng sử dụng các phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt nhiều hơn. Thanh toán qua thẻ, internet và điện thoại di động trong 4 tháng năm 2020 đều tăng trưởng mạnh mẽ so với cùng kỳ năm 2019. Trong đó, thanh toán nội địa qua thẻ ngân hàng tăng 26,2% về số lượng và 15,7% về giá trị; Thanh toán qua kênh điện thoại di động tăng 189% về số lượng và 166,1% về giá trị so với cùng kỳ năm trước.

Nhằm triển khai chủ trương xây dựng Chính phủ điện tử, trong những năm gần đây, Chính phủ đã hết sức quan tâm chỉ đạo thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, đẩy mạnh thanh toán điện tử. Thúc đẩy thanh toán điện tử hướng tới xã hội không dùng tiền mặt là xu hướng phát triển tất yếu vừa thúc đẩy tăng trưởng kinh tế vừa hỗ trợ phổ cập dịch vụ ngân hàng - tài chính.