Thăng hoa đêm nghệ thuật vinh danh di sản thế giới Xòe Thái trong mưa

Bà Pauline Tamesis, Điều phối viên thường trú Liên hợp quốc tại Việt Nam, đại diện cho UNESCO trao bằng của UNESCO công nhận Nghệ thuật Xòe Thái là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại cho đại diện Bộ trưởng Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch và lãnh đạo UBND các tỉnh Yên Bái, Sơn La, Lai Châu, Điện Biên (Ảnh: VGP)

Vở đại vũ kịch về Xòe Thái

Chương trình được phát sóng trực tiếp trên sóng VTV1 và Đài Truyền hình Yên Bái đã khiến người dân cả nước choáng ngợp, mãn nhãn trước một không gian nghệ thuật thấm đẫm chất sử thi về lịch sử, cội nguồn, văn hoá… của người Thái - chủ nhân của di sản thế giới.

Sân khấu đêm nghệ thuật tôn vinh Xòe Thái

Chương trình vừa có sự hoành tráng của một vở diễn mang tính đại vũ kịch với những đại cảnh liên tiếp, đồng thời chứa đựng nhiều nét tinh tế chạm vào cảm xúc người xem, đem đến những rung động.

Dù trời mưa lớn, người dân Nghĩa Lộ và các tỉnh Tây Bắc cũng như du khách vẫn mặc áo mưa, cầm ô, đội mưa nườm nượp đổ về sân Nghĩa Lộ. Đặc biệt, 3.000 diễn viên và người dân tham gia vào chương trình nghệ thuật cùng hàng ngàn người là nhân viên, kỹ thuật, tình nguyện viên… thực hiện chương trình đã không màng mưa lớn, đội mưa sẵn sàng cho giờ biểu diễn.

Khán giả đội mưa xem chương trình

Quá may mắn, trời tạnh mưa ngay khi chương trình chuẩn bị bắt đầu, không khí trở nên mát mẻ dễ chịu. Sân khấu “Xòe Thái - Tinh hoa miền di sản” được mở ra và câu chuyện sử thi của vở đại vũ kịch dân gian bắt đầu với kỹ thuật trình diễn 3D Mapping cùng giọng hát của Tùng Dương với ca khúc “Dấu chân của mẹ” (sáng tác Phạm Khánh Băng) kể về thuở mẹ Âu Cơ lên non dựng cơ đồ, mở đầu cho câu chuyện mang dấu ấn bề dày lịch sử của người Thái và văn hóa Thái.

Màn biểu diễn của Tùng Dương

Hiệu ứng 3D Mapping hoà quyện với hàng trăm diễn viên múa như cuốn cả khán giả vào huyền sử lộng lẫy, hùng tráng và thiêng liêng của cha Rồng, mẹ Tiên.

Đúng như Tổng đạo diễn Lê Hải Yến đã từng chia sẻ, rằng không có một sân khấu đơn thuần nào có thể diễn tả đủ được hết câu chuyện hào hùng cùng những câu chuyện mang tính sử thi, đậm đặc bản sắc văn hóa của người Thái như vậy, nên chị đã phải “trưng dụng” toàn bộ mặt sân vận động Nghĩa Lộ.

Cả sân khấu và sân vận động được liên kết với nhau bằng biểu tượng của dòng Nậm Thia chảy vắt qua như vẽ nên một dải lụa mềm uốn lượn giữa sóng lúa vàng trên đại cảnh sân khấu. Các diễn viên đều xuất phát từ phía “thượng nguồn” trên sân khấu và toả xuống trình diễn, giống như chính văn hoá sống luôn nương theo các dòng suối của người Thái và cũng như sự chảy trôi, tiếp biến của những câu chuyện về lịch sử người Thái qua chương trình.

Trong khung cảnh đó ẩn hiện là hình tượng quả bầu tiên, ruộng lúa bậc thang chín vàng, những cây hoa ban trắng, nón của người Thái hay chiếc khăn Piêu cùng mô hình nhà sàn, núi non trùng điệp…

Bối cảnh ấy đủ hùng vĩ, đủ thấy một đại ngàn Tây Bắc thu nhỏ để kể một câu chuyện sử thi đầy cảm xúc, mà bắt đầu là chương “Thiên di”, tái hiện cảnh 2 anh em Tạo Xuông và Tạo Ngần đã xuôi theo các dòng song, con suối dựng bản, lập mường.

Sân khấu với quả bầu tiên, ruộng bậc thang

Hoạt cảnh tái hiện được diễn ra với những đoàn người dẫn theo trâu bò ngựa di cư và đặt chân tới Mường Lò, để từ đây người Thái Đen lại tiếp tục di chuyển đi các hướng để khai phá những vùng đất mới và tạo nên những cánh đồng rộng lớn của vùng Tây Bắc.

Hàng trăm diễn viên mà dẫn đầu là các nghệ nhân, những già bản như nghệ nhân Lò Văn Biến, người đã khôi phục được 6 điệu Xoè cổ… đã giúp người xem hình dung được thuở khai sinh của dân tộc Thái ở Tây Bắc.

Đêm diễn thăng hoa và xúc động

Ở chương 1 “Thiên di - Dựng bản, lập mường”, chương trình đã vẽ nên một khung cảnh hùng vĩ, đẹp đẽ miền Tây Bắc với đầy đủ những nét tinh hoa văn hoá của tộc người Thái. Những màn biểu diễn hoành tráng, với lực lượng diễn viên đông đảo đã tái hiện cội nguồn dân tộc Thái cùng những nét văn hoá tinh tuý nhất của dân tộc này qua những hình tượng đầy tính nhân văn.

Trong chương 2 mang tên "Miền di sản", vở đại vũ kịch đã tái hiện sinh động văn hoá dân tộc Thái qua những hoạt cảnh: "Tắm suối”; "Hạn Khuống”; "Đám cưới - Tằng cẩu”; "Dệt thổ cẩm” để kể một câu chuyện về nét đẹp và sự tiếp nối văn hoá với các nghi lễ vòng đời của người Thái, cuốn người xem vào một miền di sản vô cùng đặc sắc và cũng đầy xúc động.

Có thể cảm tưởng như toàn bộ tinh hoa bao đời nay của người Thái đã được gói gọn trong mấy chục phút giữa âm nhạc và những điệu múa.

Đặc biệt thể hiện trong lễ hội gội đầu với hàng trăm cô gái Thái xoã tóc bên dòng suối đã đi vào thơ ca, đắm say hồn bao thi sỹ. Bên cạnh đó là lễ Tằng cẩu, búi tóc cho cô gái về nhà chồng với ý nghĩa lớn lao về văn hóa, sự thủy chung của người Thái.

Điểm ấn tượng của những câu chuyện kể bên cạnh các đại cảnh, chính là những điểm nhấn tinh tế khi Tổng đạo diễn Lê Hải Yến đã lấy hình ảnh người con gái Thái làm sợi dây liên kết toàn bộ câu chuyện.

Phụ nữ cũng chính là chủ thể chính lưu giữ, phát triển và đưa Xòe Thái sống trường tồn trong cộng đồng, ngày càng phát triển. Cách kể chuyện vừa hùng tráng vừa tinh tế của chương trình đã đưa người xem đến với rất nhiều cung bậc xúc cảm, vừa mãn nhãn lại vừa xúc động khi được tắm mình trong không gian sử thi ấy.

Nghệ nhân Lò Văn Biến (tóc trắng) cưỡi ngựa đến biểu diễn tại chương trình

Xúc động hơn là những khán giả có mặt tại Sân vận động Nghĩa Lộ. Trong quá trình diễn ra, thỉnh thoảng trời lại đổ mưa lớn, nhưng chưa một khắc giây nào làm giảm đi sự nhiệt huyết của hàng ngàn diễn viên, khán giả vẫn kiên định không rời ghế ngồi để được thưởng thức trọn vẹn chương trình.

Mỗi khi đến một hoạt cảnh, người dân lại hào hứng kể với du khách bên cạnh mình về ý nghĩa câu chuyện. Họ hân hoan, họ hạnh phúc khi thấy rõ ràng đấy chính là đời sống của mình, của tộc người mình đang hiển hiện rõ ràng, chân thực, sống động trên sân khấu. Đây cũng là điều mà Tổng đạo diễn Lê Hải Yến và ekip thực hiện của mình, công ty Newday Media đã trăn trở, nỗ lực nhiều tháng trời để khắc họa.

Phần biểu diễn của Sèn Hoàng Mỹ Lam

Trong những xúc cảm dâng trào đó, ca sĩ Sèn Hoàng Mỹ Lam đã hát “Về Yên Bái vui điệu Xòe hoa” mở ra chương 3 "Tinh hoa Xòe Thái" sống động, rực rỡ và hân hoan. Chương 3 kết lại chương trình bằng những vòng Xòe quanh đống lửa lớn cho thấy tinh thần đại đoàn kết cộng đồng, sự cố kết văn hóa thể hiện rõ trong chương trình.

Thêm yêu văn hóa của dân tộc Thái

Tổng đạo diễn Lê Hải Yến và ekip thực hiện đã nỗ lực để tạo nên những vòng Xòe mang biểu tượng các hoạt tiết văn hoá Thái, từ hoa văn thổ cẩm đến cánh hoa ban, và kết thúc bằng hình tượng Khau cút - là nét đặc trưng trong kiến trúc nhà sàn của người Thái. Đó là ý nghĩa về cội nguồn dân tộc, về những giá trị tiếp nối và kế thừa, mà người Thái vẫn gìn giữ những tinh hoa và truyền đời qua các thế hệ.

Lê Hải Yến chia sẻ, để có thể tạo nên vòng Xòe biểu tượng này, người dân tham gia Xòe đã phải tập luyện rất vất vả nhưng bằng sự nỗ lực và tinh thần phấn chấn, họ đã làm rất tốt. Tinh thần này đã lan toả mạnh mẽ đến toàn bộ khán giả xem chương trình, nhất là khán giả có mặt ở sân vận động.

Lê Hải Yến và ekip đã “cháy” hết mình để tôn vinh di sản, cùng góp sức để di sản sống động trong cộng đồng, để người Thái ở Tây Bắc, người Tây Bắc nói riêng, người Việt Nam nói chung thêm tự hào, hãnh diện về di sản nhân loại mà mình được sở hữu.

Cũng vì thế, ngoài lời bình, toàn bộ phần âm nhạc và hoạt cảnh trên sân khấu đều sử dụng tiếng Thái khiến người xem như đi lạc vào không gian của bản mường ngay trên sân vận động.

Chương trình đã làm sống động một di sản trong đời sống đương đại hôm nay. Như cách bà Pauline Tamesis, Điều phối viên Thường trú Liên hợp quốc tại Việt Nam phát biểu trong chương trình: “Chúng ta đang sống trong một thời kỳ với những thay đổi nhanh chóng. Những sự kiện như thế này là cơ hội để chúng ta cùng dừng lại và suy ngẫm.

Hôm nay, chúng ta hãy cùng chia sẻ niềm tự hào rằng điệu múa này không chỉ được vinh danh vì những khán giả có mặt ở đây, hoặc vì cộng đồng người Thái, mà vì toàn thế giới bởi đây là một biểu hiện độc đáo của sự sáng tạo văn hóa đa dạng của nhân loại”.

Trong cơn mưa tầm tã sau khi kết thúc chương trình, bà con vẫn đội mưa Xòe quanh đống lửa, Tổng đạo diễn Lê Hải Yến bật khóc vì hạnh phúc. Chị chia sẻ: “Có lẽ chưa bao giờ chúng tôi trải qua nhiều cảm xúc như ngày hôm nay. Vui có, buồn có, lo lắng có, hồi hộp có...

Người dân ở đây quá tuyệt vời, họ ủng hộ chúng tôi, họ động viên chúng tôi, có những người hàng ngày tình nguyện nấu nước cho chúng tôi tập luyện, các cháu học sinh tham gia diễn cũng rất tuyệt vời, nên chúng tôi muốn diễn một đêm trọn vẹn những gì chúng tôi làm để bà con có thể chứng kiến được những gì chúng tôi đã cố gắng trong suốt một tháng vừa qua.

Rất may cuối cùng chương trình đã thành công dù chưa hoàn hảo nhất nhưng là tốt nhất trong điều kiện, và chúng tôi đã khắc phục đến phút cuối cùng. Tôi tin những gì tận hiến từ trái tim sẽ đều chạm đến khán giả và họ sẽ yêu văn hoá của người Thái qua tất cả những gì chúng tôi thể hiện”.