Như là quy luật của tình yêu

LTS: Tình yêu con người, tình yêu lứa đôi luôn là đề tài bất tận của đời sống văn chương ở mọi thời đại. Với mỗi người viết, tình yêu khi dịu ngọt, lúc đắng cay, thể hiện muôn ngàn sắc thái khác nhau. Bài thơ “Giây phút chênh chông” của nhà báo, nhà thơ Nguyễn Hồng Vinh cũng nằm chung trong trạng thái ấy nhưng được diễn tả qua thể thơ “thất ngôn bát cú” với cách tiếp cận và diễn đạt có sức dẫn dụ người đọc. Tòa soạn trân trọng giới thiệu bài thơ cùng lời bình của nhà thơ Lê Hữu Bình về bài thơ này:

GIÂY PHÚT CHÊNH CHÔNG

Nguyễn Hồng Vinh

Nắng cứ đung đưa rải nỗi sầu

Trời vừa xanh thắm đã hắt hiu

Mây xám ùa về trùm khắp nẻo

Cánh buồm dềnh dập giữa cô liêu

Em ở nơi nao, nào ai mách?

Cát mịn còn đây, chẳng dấu chân

Chim mẹ gọi đàn bay nháo nhác

Sóng vẫn tung bờm ngập bãi êm

Chẳng hiểu điều chi em giận anh

Buồn phiền giăng mắc suốt bao đêm

Anh ước trời cho đôi cánh rộng

Vượt trùng dương, đến tận nơi em

Có điều linh cảm vẳng bên tai:

Hình như em đang dạo cùng ai?

Ở một cánh rừng bên dòng suối

Giữa công viên đẹp, ngát hương nhài!

Câu chuyện NGÀY MAI đành dang dở

Sao nỡ phụ lòng với mẹ cha

Chăm chút lo toan ngày hôn lễ

Em nỡ vội quên, khuất nẻo xa?!

Gió mãi xạc xào đồi thông vắng

Trăng sẻ chia nỗi đau nơi anh

Cõi lòng trĩu nặng bao nhức nhối

Em tự mình hủy hoại tình thâm?!

Từ lâu, ta luận bàn khởi nghiệp

Dù biết gian nan đến bất thần

Nhưng chúng mình đồng tâm, đồng hướng

Lời tiền nhân: “Tát cạn biển Đông”!

Anh vẫn còn nuôi chút niềm tin

Tình ta từng đẹp tựa trăng ngần

Ở nơi em ngỡ thiên đường ấy

Chắc sẽ nghĩ về phút giây thiêng

Tháng 5/2023

LỜI BÌNH

Thoạt nghe tiêu đề bài thơ, ta đã liên tưởng tới một tình huống không bình thường, một báo hiệu mang tính xung đột của lý trí lẫn tình cảm. Không ngờ đó lại là mở đầu của một bài thơ tình, được thể hiện qua thể thơ “thất ngôn bát cú” có đôi chút phá cách cho thoáng đạt suy diễn, của nhà thơ Nguyễn Hồng Vinh.

Tôi biết anh Hồng Vinh từ những năm anh còn làm Tổng biên tập báo Nhân Dân, cho đến khi đảm trách những công việc lớn sau này của Đảng, Nhà nước giao như làm Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội nhà báo Việt Nam, đại biểu Quốc hội các khóa X, XI và 3 khóa làm Phó Chủ tịch Thường trực, rồi làm Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương.

Nhà báo, nhà thơ Nguyễn Hồng Vinh

Trong con người Hồng Vinh, tôi thấy có 2 con người song trùng - đó là báo chí và thơ ca. Riêng về thơ, trong vòng 13 năm gần đây, anh đã xuất bản hơn chục tập thơ. Thơ về đất nước, con người Việt Nam; về tình cảm giữa mẹ cha lớn như trời biển đối với con cháu; về tình yêu lứa đôi cũng hết sức mặn mòi, lãng mạn. Kết của mỗi bài đều có hậu, kết hợp chất trữ tình với tính triết luận hài hòa. Có thể nói, cuộc sống và thực tiễn đi vào thơ anh, chứ không phải anh từ thơ bước ra ngoài cuộc sống. Giây phút chênh chông là một bài thơ thể hiện rõ điều đó.

Ngay khổ đầu tiên, tác giả để ngỏ: “Nắng cứ đung đưa rải nổi sầu / Trời vừa xanh thẳm đã hắt hiu”… Rõ ràng là một cảnh buồn, dự cảm ấy thông qua cách tả trời mây. Nỗi nhớ người con gái da diết xen lẫn hoài lo: “Em ở nơi nao, nào ai mách?”. Đang ở bãi biển hay cửa sông bình lặng nào đây: “Cát mịn còn đây chẳng dấu chân” và “Sóng vẫn tung bờm ngập bãi êm”. Càng mang nặng nỗi nhớ trong những giây phút chông chênh, người con trai tự trách mình: “Chẳng hiểu điều chi em giận anh / Buồn phiền giăng mắc suốt bao đêm”. Lúc này, chàng trai mong có cánh vượt trùng dương đến tận nơi em. Tình yêu lứa đôi luôn là nguồn cảm hứng muôn thuở với nhung nhớ, giận hờn, từ nơi xa và ở chính nơi đây.

Nhà thơ Hồng Vinh rất thấu cảm nỗi niềm đó và đẩy sự nghi ngờ đáng yêu ấy lên một nấc mới: “Hình như em đang dạo cùng ai?”, ở Cánh rừng - dòng suối hay công viên thơm ngát hoa nhài? Vì một lý do gì mà người con gái đã cùng bàn chuẩn bị cho ngày mai lại trốn tới nẻo xa, phụ lòng cha mẹ? Tâm trạng căng thẳng, suy tư thể hiện ở người nam giới tưởng chừng không lối thoát trước cuộc tình đầy thử thách nghiệt ngã này. Nhưng tới đoạn kết, tác giả vẫn lóe lên niềm hy vọng:

“Anh vẫn còn nuôi chút niềm tin

Tình ta từng đẹp tựa trăng ngần

Ở nơi em ngỡ thiên đường ấy

Chắc sẽ nghĩ về phút giây thiêng!”

Sức mạnh của tình yêu là vô cùng lớn, mọi thứ bất so. Qua trải nghiệm và chiêm nghiệm cuộc đời, tác giả thực sự hóa thân vào nhân vật trong thơ, nên mới diễn tả hết vỉa chìm góc khuất của linh cảm tình yêu. Có người nói “gia vị” của tình yêu là thứ gia vị của cay đắng, ngọt bùi được pha trộn nên tình yêu càng đậm sắc hương và bền chặt qua tháng năm.

Về cấu trúc bài thơ, hai khổ đầu như đã nói, là nỗi buồn não nề trước cảnh ly biệt bất ngờ của người yêu. Hai khổ tiếp theo là sự bán tín bán nghi có tính suy diễn mông lung, (nếu rơi vào hoàn cảnh này chắc bạn cũng vậy). Hai khổ tiếp theo là nỗi trách cứ, phụ lòng cha mẹ đã chăm chút lo toan ngày hôn lễ. Nỗi đau giằng xé tâm can khiến thiên nhiên cũng động lòng trắc ẩn: “Trăng sẻ chia nỗi đau nơi anh”.

Hai khổ cuối, đoạn kết khép lại, tác giả lạc quan và tin tưởng qua thử thách, em sẽ lại về bên anh để tiếp tục cuộc hành trình hạnh phúc. “Ở nơi em ngỡ thiên đường ấy / Chắc sẽ nghĩ về phút giây thiêng”. Thật là một cái kết của niềm tin và hy vọng! Tình yêu thương là sức mạnh vô hình, nó liên tục như mạch nguồn của một dòng sông. Khi nhè nhẹ sóng êm, lúc nổi sóng ồn ào như mùa giông bão. Nhưng rồi khi kết tóc se duyên, tình yêu mãi vẫn là dòng sông biếc xanh, thơ mộng hiền hòa, chảy giữa đất trời của hạnh phúc lứa đôi.

Người viết thơ tình thì nhiều, hay chọn dạng lục bát, song thất lục bát hoặc thể thơ tự do để dễ triển khai ý tưởng định hình khung của bài, sau đó sáng tạo ghép chọn từ phù hợp để diễn tả nội dung. Mô tuýp này, hẳn ai làm cũng vậy. Nhưng thơ tình lại được dẫn xuất bằng thể thơ dạng “thất ngôn bát cú” mở rộng câu, là khó lắm, bởi yêu cầu đối ý đối từ, trở thành mặc định bắt buộc.

Những thi sỹ “sành sỏi” về thơ tình thì thường tránh thể thơ này, mà chọn thể thơ khác dễ hơn. Vậy mà, Hồng Vinh dám chọn! Nếu không lầm, đây là bài thơ về tình yêu lứa đôi của Hồng Vinh theo thể “thất ngôn bát cú”, mà tôi gặp lần đầu. Nội dung chủ đề tuy phức tạp, nhưng được diễn đạt rành rọt qua từng khổ một, thêm đậm chất nhạc tự nhiên, khiến ai là nhạc sỹ cũng dễ phổ thành bài hát.

Gần đây, khá nhiều chương trình trên truyền hình đã giới thiệu nhiều bài thơ của anh được phổ nhạc, mỗi bài lại mang âm hưởng, sắc thái, cung bậc khác nhau về tình yêu đôi lứa. Đó là thành công của sự tích lũy chất liệu cuộc sống ở nhiều nơi anh đã đi qua, do vậy, tạo nên những bài thơ sống động và hay. Mặc dù sắp sang tuổi bát thập, anh vẫn say mê trên con đường nghệ thuật thơ văn, để lại nhiều sức gợi và ấn tượng tốt cho công chúng. Giá bạn được xem buổi truyền hình phóng sự về Nhà báo Hồng Vinh trên truyền hình Nhân Dân cách đây không lâu, chắc bạn sẽ thêm nể trọng nhà văn hóa Hồng Vinh với sự đóng góp bền bỉ và tích cực trên lĩnh vực báo chí và thi ca. Xin chúc anh tuổi càng cao, càng tỏa sáng!

Hà Nội tháng 5/2023