Độc đáo Hội Gióng Phù Đổng

Những nghi lễ độc đáo

Hội Gióng Phù Đổng chính thống được tổ chức vào hai ngày mùng 8 và 9 tháng 4 Âm lịch hàng năm tại xã Phù Đổng, nơi sinh ra Thánh Gióng với huyền thoại “Phù Đổng Thiên Vương“.

Dân gian có câu:

"Ai ơi mùng Chín tháng Tư

Không đi Hội Gióng cũng hư mất người"…

Lễ hội Gióng được bắt đầu tổ chức từ khoảng thế kỷ XI, vào đời Vua Lý Thái Tổ. Thời nhà Lý (1009-1225) từng rất coi trọng di tích và lễ hội Gióng. Vua Lý Công Uẩn đã cho xây đền thờ Phủ Đổng Thiên Vương, tổ chức lại Hội Gióng với một quy mô lớn.

Đến thời Lê (thế kỷ XV-XVI), hội Gióng đã nổi tiếng và được triều đình cử quan đại thần về chủ tế đức Thánh Gióng. Tiếp nối truyền thống, các vương triều sau cũng như vậy. Hội Thánh Gióng là lễ hội mà cộng đồng có vai trò to lớn trong việc bảo tồn và phát triển cả ngàn năm qua.

Hàng năm, lễ hội Gióng làng Phù Đổng được dân chúng các làng Phù Đổng, Phù Dực, Đổng Viên, Đổng Xuyên (xã Phù Đổng) đứng ra tổ chức và trở thành lễ hội nổi tiếng của vùng châu thổ Bắc Bộ.

Trước kia, lễ hội diễn ra trong 12 ngày (từ mùng 1 đến 12/4 âm lịch) nhằm nhớ lại chiến trận năm xưa và tưởng nhớ đến công ơn của vị Thánh làng. Trong các ngày diễn ra hội, vào các buổi sáng sớm, bao giờ cũng phải tiến hành nghi thức tế thánh trước khi triển khai thực hành các hình thức khác của diễn xướng hội.

Lễ rước nước mở màn hội Gióng thể hiện ý nghĩa lấy nước rửa khí giới trước khi bước vào trận chiến và cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi.

Dân làng Phù Đổng chuẩn bị cho Hội Gióng năm 2023

Độc đáo nhất trong lễ hội Gióng là ngựa trắng và ông hiệu cờ. 28 thiếu nữ đóng tướng giặc, được dân làng chọn rất kỹ lưỡng. Những gia đình có vinh dự được chọn người đóng vai cô Tướng, tùy theo vai vế, khả năng kinh tế mà chuẩn bị mũ áo trước cả tháng.

Bên cạnh đó là lễ rước Bạch Mã (ngựa trắng) vào giữa trưa. Ngựa trắng tượng trưng sức mạnh linh khí của trời và tượng trưng phương Đông, mặt trời. Khi rước, người ta cầu mong có được sinh khí tràn trề, muôn loài sinh sôi nảy nở.

Theo tục lệ, khi rước ngựa trắng, trời thường nổi gió, có nghĩa là trời ứng vận vào người "Thiên nhân hợp khí" mà tạo cho khí thiêng của trời tràn về trần gian. Khi rước về, sinh khí đó hội tụ vào lá cờ đỏ của ông hiệu cờ. Màu đỏ là màu của sinh khí, màu của sức sống, gắn với thần linh, thể hiện ước vọng được mùa, ước vọng của sự no đủ.

Trải qua thời gian biến thiên, lễ hội Thánh Gióng vẫn duy trì, phát triển cho đến ngày nay. Nét độc đáo của hội Gióng là vẫn diễn ra tự nhiên theo truyền thống, không bị “sân khấu hóa”, “kịch bản hóa”. Bởi vậy, năm 2010, hội Gióng đã được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

Thanh niên trong xã được chọn tham gia vào các vai diễn tại Hội Gióng

Hội Gióng 2023 có gì hấp dẫn?

Năm nay, lễ hội Gióng được mở trở lại và diễn ra trong 3 ngày, từ 25-27/5/2023 (tức mùng 7 đến mùng 9 tháng Tư năm Quý Mão) tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Đền Phù Đổng (Gia Lâm, Hà Nội) và một số địa điểm liên quan.

Theo Trưởng phòng Văn hóa – Thông tin huyện Gia lâm Phùng Thị Hoài Hương, lễ hội năm nay diễn ra đúng dịp xã Phù Đổng cũng sẽ vinh dự đón quyết định công nhận xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu; đồng thời cũng diễn ra Tuần lễ du lịch xã Phù Đổng. Về phần lễ, các nghi thức vẫn được tổ chức đầy đủ với lễ tế Thánh tại Đền Thượng; Lễ dâng hương; Rước khám đường; Lễ rước cỗ; Hội trận truyền thống tại Soi Bia.

Phần hội, Ban tổ chức cũng tổ chức nhiều hoạt động văn hoá - thể thao đa dạng như Lễ hội Hoa giấy Phù Đổng; Giải Cầu lông Hội Gióng Phù Đổng năm 2023; Hội thi “Tiếng hót chim Chào mào”; Cúp bóng chuyền; Giải vật dân tộc; Văn nghệ quần chúng chào mừng; Biểu diễn các loại hình nghệ thuật truyền thống quan họ, hát chèo, hát tuồng…

Những thiếu nữ khoảng 12 -13 tuổi được chọn làm cô Tướng

Ngoài ra còn có nhiều hoạt động quảng bá du lịch như: Khai trương các hoạt động tham quan, trải nghiệm, giới thiệu sản phẩm du lịch, ẩm thực địa phương; Tổ chức các gian hàng giới thiệu du lịch Gia Lâm, du lịch Hà Nội; Các gian hàng OCOP; Trưng bày, giới thiệu sản phẩm cây cảnh, hoa giấy Phù Đổng…

Cô Tướng được người dân các xóm rước kiệu

Trong suốt các ngày từ 19/5 (tức mùng 1 tháng 4 âm lịch) đến nay, Nhân dân xã Phù Đổng cũng đã tưng bừng bước vào hội với việc chuẩn bị trang phục cho các cô tướng, ông hiệu và tập dượt cho lễ hội chính thức.

Chị Nguyễn Thị Vui ở thôn Phù Dực, xã Phù Đổng cho biết: “Tôi lớn lên với sự tích về thánh Gióng sinh ra từ làng đã được ông bà kể lại. Đến giờ hơn 40 tuổi, dù lấy chồng xa nhưng năm nào đến hội tôi cũng trở về làng để xem đánh trận, một nghi thức độc đáo của lễ hội và thích nhất là được chứng kiến không khí tất bật chuẩn bị cho ngày hội. Nhà nhà đều làm cỗ, gói bánh… Hội Gióng bao năm nay vẫn giữ được nét văn hóa đặc sắc như vậy”.