Chuyển đổi số nắm vai trò then chốt trong kết nối

Tăng thẩm quyền cho cấp xã

Theo TS Nguyễn Sĩ Dũng, việc không tổ chức cấp huyện có tác động rất lớn đến mô hình quản trị quốc gia. Nước ta sẽ chuyển từ một nước có 4 cấp chính quyền, thành một nước chỉ có 3 cấp chính quyền như đa số các nước trên thế giới.

Việc giảm bớt một cấp trung gian sẽ giúp tinh gọn bộ máy, tiết kiệm ngân sách và nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước. Cấp tỉnh sẽ trực tiếp quản lý cấp xã, phường mà không qua cấp quận, huyện (gọi tắt là cấp xã, huyện), giúp rút ngắn quy trình ra quyết định. Đồng thời, chính quyền cấp xã sẽ phải vận hành hiệu quả hơn để đáp ứng yêu cầu quản lý trực tiếp từ cấp tỉnh.

TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội

Cũng theo TS Nguyễn Sĩ Dũng, chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và ủy quyền từ tỉnh xuống xã đã được cụ thể hóa trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025, vừa được Quốc hội thông qua tại kỳ họp bất thường lần thứ 9. Luật này nhấn mạnh nguyên tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, tạo cơ sở pháp lý vững chắc để chính quyền địa phương phát huy tính chủ động, sáng tạo và tự chịu trách nhiệm trong quản lý hành chính.

Trước đây, theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2019), việc phân quyền cho các cấp chính quyền địa phương phải được quy định trong luật, khiến quá trình này bị ràng buộc chặt chẽ và thiếu linh hoạt. Tuy nhiên, từ ngày 1/3/2025, khoản 1 Điều 12 của Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 mở rộng phạm vi phân cấp, phân quyền, ủy quyền, cho phép không chỉ luật mà cả nghị quyết của Quốc hội cũng có thể quy định những nội dung này. Điều này giúp làm rõ trách nhiệm của từng cấp chính quyền, hạn chế tình trạng chồng chéo hoặc bỏ sót thẩm quyền, đồng thời bảo đảm tính minh bạch và thống nhất trong tổ chức bộ máy Nhà nước.

Trong bối cảnh không tổ chức cấp huyện, cấp xã sẽ được giao nhiều thẩm quyền hơn, đặc biệt trong các lĩnh vực như quản lý đất đai, ngân sách, cấp phép xây dựng, dịch vụ công và phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Điều này giúp chính quyền xã trở thành đầu mối giải quyết trực tiếp các vấn đề của người dân và doanh nghiệp, thay vì phải qua cấp trung gian như trước đây.

Đẩy mạnh chuyển đổi số

Tuy nhiên, để đảm nhận tốt các nhiệm vụ này, cấp xã cần được bổ sung nhân sự, nâng cao năng lực quản lý tài chính và đẩy mạnh chuyển đổi số nhằm cải thiện năng lực điều hành.

Trong đó, chuyển đổi số đóng vai trò then chốt trong việc kết nối trực tiếp giữa tỉnh và xã. Việc xây dựng nền tảng dữ liệu số giúp đơn giản hóa thủ tục hành chính, tăng cường minh bạch và cải thiện khả năng giám sát.

Hệ thống chính quyền điện tử và ứng dụng trí tuệ nhân tạo sẽ giúp giảm thiểu nhu cầu duy trì một bộ máy hành chính cồng kềnh, đồng thời đảm bảo các dịch vụ công được cung cấp một cách nhanh chóng, hiệu quả và không bị gián đoạn.

Để quá trình chuyển đổi diễn ra suôn sẻ, cần có một lộ trình thực hiện rõ ràng. Quá trình này phải được triển khai từng bước, từ việc điều chỉnh nhân sự, chuyển giao nhiệm vụ cho cấp xã đến đầu tư hạ tầng công nghệ nhằm bảo đảm chính quyền địa phương có đủ năng lực quản lý.

Đồng thời, sự phối hợp chặt chẽ giữa tỉnh và xã, cùng với sự hỗ trợ từ Trung ương, sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì tính liên tục của bộ máy hành chính và hạn chế tối đa những gián đoạn có thể xảy ra đối với người dân và doanh nghiệp.

“Với cách tiếp cận này, việc bỏ cấp huyện không chỉ giúp tinh gọn bộ máy Nhà nước mà còn thúc đẩy hiệu quả quản lý, phù hợp với xu hướng hiện đại hóa hành chính và xây dựng chính quyền số trong bối cảnh mới”- TS Nguyễn Sĩ Dũng nhấn mạnh.

Chuyển đổi số đóng vai trò then chốt trong việc kết nối trực tiếp giữa tỉnh và xã (Ảnh minh hoạ)

Nâng cao chất lượng cán bộ cấp xã

Ngoài việc đẩy mạnh chuyển đổi số, TS Nguyễn Sĩ Dũng cũng cho rằng, cần có các giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Theo đó, cần có chương trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ xã để đáp ứng yêu cầu quản lý phức tạp hơn, đồng thời bảo đảm cơ chế phân bổ ngân sách hợp lý giúp các địa phương có đủ nguồn lực thực hiện nhiệm vụ.

Trước hết, nâng cao năng lực số cho cán bộ địa phương là yêu cầu cấp thiết. Nhà nước cần tổ chức các chương trình đào tạo về sử dụng hệ thống chính quyền điện tử, đặc biệt chú trọng đến cán bộ tại các vùng khó khăn, nơi khả năng tiếp cận công nghệ còn hạn chế. Các khóa học trực tuyến kết hợp hướng dẫn trực tiếp sẽ giúp đội ngũ cán bộ xã làm quen và thuần thục các công cụ số, từ đó nâng cao hiệu quả xử lý công việc hành chính trong môi trường trực tuyến.

Bên cạnh yếu tố con người, hạ tầng công nghệ cũng cần được đầu tư đồng bộ để bảo đảm kết nối thông suốt giữa tỉnh và xã. Hiện nay, nhiều xã miền núi vẫn còn thiếu trang thiết bị và mạng internet ổn định, gây cản trở trong việc triển khai chính quyền số. Do đó, việc mở rộng hạ tầng viễn thông 4G/5G, phổ cập máy tính và ứng dụng các phần mềm quản lý hành chính tới tận cấp xã là điều kiện tiên quyết để giúp bộ máy địa phương vận hành trơn tru trên nền tảng số.

Ngoài ra, để bảo đảm quá trình chuyển đổi số diễn ra suôn sẻ, cần thiết lập các bộ phận hỗ trợ kỹ thuật từ cấp tỉnh để hướng dẫn, xử lý sự cố từ xa cho cấp xã. Đồng thời, quá trình số hóa cần được thực hiện theo lộ trình hợp lý, ưu tiên triển khai các thủ tục hành chính phổ biến trước, tránh tạo áp lực đột ngột lên đội ngũ cán bộ địa phương. Điều này không chỉ giúp chính quyền xã từng bước thích nghi mà còn bảo đảm tính hiệu quả và ổn định trong vận hành.

Nếu được thực hiện đồng bộ, những giải pháp này sẽ giúp cấp xã nâng cao năng lực quản lý, rút ngắn quy trình xử lý công việc và tăng cường tính minh bạch trong hoạt động hành chính; giúp nâng cao hiệu quả quản lý, giảm bớt thủ tục hành chính rườm rà và tạo động lực cho sự phát triển bền vững ở cấp cơ sở.