Bài 1: “Tấm danh thiếp” của Thủ đô

Du khách thưởng thức phở Lý Quốc Sư tại phố cổ Hà Nội

Ẩm thực Hà Nội cũng như vậy, trong bản hòa ca hội nhập sôi động và mạnh mẽ, nét tinh tế ấy lại càng trở thành một điểm nhấn, gây ấn tượng với bạn bè quốc tế. Đó còn là niềm tự hào, là góc nhớ trong tâm hồn mỗi người Hà Nội.

Với mỗi người, du lịch đến một phương trời lạ, điều khiến ta ấn tượng và chia sẻ với bạn bè, người thân đó chính là cảnh quan và ẩm thực. Hà Nội có nhiều danh lam thắng cảnh, nhiều di tích lịch sử nhưng nếu thời gian không cho phép, khách chỉ lướt qua thì sẽ không cảm nhận được trọn vẹn những nét đẹp ấy.

Người phương Tây có ngạn ngữ “đường vào trái tim đàn ông thông qua dạ dày”, người Việt cũng có câu “miếng ngon nhớ lâu”. Ẩm thực Hà Nội hoàn toàn có thể tự hào là một “tấm danh thiếp” đẹp để giới thiệu với bạn bè quốc tế; là thứ có thể đi thẳng vào trái tim du khách và lưu dấu lại đó những ấn tượng khó phai để họ còn muốn quay trở lại nhiều lần nữa.

Rất nhiều hoa hậu, ngôi sao, nguyên thủ quốc gia, chính khách, cầu thủ, nhà khoa học khi đến Hà Nội đều bày tỏ niềm yêu thích đặc biệt với hai món đặc trưng là phở và bánh mì. Có thể kể đến Lee Soo Min (ngôi sao Hàn Quốc), Sầm Lệ Hương, Mã Quốc Minh (Đài TVB Hong Kong)… và hàng loạt các người đẹp, diễn viên khác.

Tổng thống Mỹ Obama từng “gây bão” khi đi ăn bún chả trên phố Lê Văn Hưu tại Hà Nội. Theo đó, các món ăn như bún chả, phở, chả cá của Hà Nội từng xuất hiện tại nhiều chương trình ẩm thực quốc tế. Chắc hẳn những hình ảnh hấp dẫn, những câu chuyện thú vị xung quanh các món ăn này cũng sẽ là một lý do thúc đẩy khách quốc tế đến với Hà Nội, với Việt Nam nhiều hơn.

Nói đến phở, hầu như ai cũng biết phở Hà Nội xuất phát từ Nam Định. Nhiều quán phở của Hà Nội bây giờ cũng trưng biển phở Nam Định. Vậy mà phở lại trở thành món ăn tiêu biểu của Hà Nội, của Việt Nam. Đọc những tài liệu về phở, đặc biệt là những “áng tản văn” say đắm lòng người của các nhà văn Nguyễn Tuân, Thạch Lam, Vũ Bằng hay Băng Sơn, người ta chỉ muốn chạy ngay ra quán phở gần nhất mà làm một bát, hít hà cái mùi thơm hấp dẫn, thưởng thức vị thanh tao nhưng lại hết sức đậm đà của phở. Nhiều người cho rằng, có thể thời xưa thiếu thốn khó khăn, hiếm hoi mới được ăn phở nên món này mới hấp dẫn, mới khiến người ta thèm thuồng, nhớ lâu đến vậy.

Thực tế cho thấy, mấy chục năm trôi qua, Hà Nội bây giờ có bao nhiêu nhà hàng quán ăn, Hà Nội đã du nhập vào mình bao nhiêu món nổi tiếng trên thế giới nhưng phở vẫn chiếm một vị trí quan trọng. Phở xuất hiện ở bữa sáng, trong nhà hàng sang trọng, trong khách sạn năm sao. Phở được người ta chọn ăn trưa hay thay bữa tối. Thậm chí cả đêm khuya, phở vẫn là thứ để lót dạ vì không quá no, lại dễ ăn, dễ tiêu.

Có những quán phở phục vụ đủ “phụ kiện” ăn kèm như rau sống, chanh ớt, tỏi dấm, quẩy nhưng có những quán phở ở Bát Đàn hay Hàng Đồng “bảo thủ” đến mức chỉ cho khách ăn đúng bát phở mà mình bê ra, không cho gia giảm gì thêm.

Bởi vậy, có thể nói, phở trở thành “quốc hồn quốc túy” của Hà Nội nói riêng và của Việt Nam nói chung chính bởi cách ăn, cách sàng lọc mọi khẩu vị để cho ra một “chuẩn” chung. Nói đến phở, người ta nghĩ ngay đến cách ăn của Hà Nội chứ không phải phở Nam Định hay phở Cao Bằng, càng không phải phở kiểu miền Trung, miền Nam, dù đến các vùng miền này đều có các quán phở.

Đó cũng là lí do tại sao người Việt mình sang nước ngoài, ăn đủ cao lương mĩ vị, thưởng thức ẩm thực phong phú đa dạng của các nước xong rồi mừng rơi nước mắt khi nhìn thấy một quán phở, ngửi thấy mùi phở Việt Nam. Còn với nhiều bạn trẻ nước ngoài, chưa định hình được Việt Nam ở đâu trên bản đồ thế giới nhưng chỉ cần nhìn thấy phở là có thể gọi tên Việt Nam một cách thân thương, trìu mến.

Không riêng gì phở, Hà Nội có rất nhiều món ăn đã trở thành đại diện, tiêu biểu đến mức chỉ cần nhìn thấy, người ta đã nghĩ ngay đến vùng đất mà cái ăn, nét ăn đã trở thành văn hóa này. Một chiếc bánh cốm nhỏ xíu mà như mang cả mùa thu Hà Nội đi khắp thế gian. Một gói cốm Vòng mà như ủ hương cả đất trời trong nắm lá.

Cả miền Bắc có sấu. Vậy mà, vì hàng sấu già trên đường Trần Hưng Đạo, Phan Đình Phùng, Lý Thái Tổ… người miền Nam cứ hễ nhìn thấy quả sấu là reo lên “sấu Hà Nội”. Phải chăng bởi mùa hè Hà Nội đặc trưng với bát canh rau muống dầm sấu, với chén nước mắm mằn mặn, cay cay lại thêm quả sấu chua thơm giòn; bởi cốc nước sấu đá thêm vài lát gừng mát lịm ngọt thanh, món sấu dầm muối ớt đường với đủ vị chua cay mặn ngọt quyến rũ khó cưỡng mà người ta cứ nhất quyết quả sấu là đặc trưng của Hà Nội…

Người xa Hà Nội lâu ngày trở về sẽ thấy sự phát triển đến kinh ngạc của ẩm thực Thủ đô. Chả phải đi đâu xa, ngồi tại trung tâm thành phố là có thể thưởng thức tinh hoa của các đầu bếp bốn phương. Từ những món siêu đắt đỏ như tôm hùm Alaska, cua hoàng đế đến gan ngỗng Pháp, dimsum Trung Quốc, thịt bò Kobe Nhật Bản, trứng cá tầm Nga… đến những món bình dân như lẩu Thái, món Nhật, món Hàn và cả những món ăn vỉa hè. Theo đó, những món ăn thuần vị Hà Nội cũng mở rộng đáp ứng nhu cầu ngày càng đông đảo của thực khách.

Nếu trước đây chỉ có chả cá Lã Vọng ở phố Chả Cá thơm lừng, từ xa chẳng cần hỏi thăm cũng biết hướng mà thẳng tiến thì nay khắp Hà Nội rất nhiều thương hiệu chả cá được mở ra. Nào là chả cá Lão Ngư, chả cá Thăng Long, chả cá Ân Ngư, chả cá Cổ Ngư, chả cá Hà Thành… mỗi nhà hàng một bí quyết chế biến khác nhau nhưng đều là một địa chỉ ẩm thực quen thuộc của người Hà Nội và là món ăn du khách muốn thưởng thức. Bởi người ta đã mặc định chả cá là của Hà Nội, phải ăn tại Hà Nội mới ngon. Giống như mì Quảng không thể trọn vị ở TP Hồ Chí Minh, lẩu ba khía xa rời sông nước miền Tây là kém phần độc đáo của phong vị xứ ấy.

Ẩm thực cũng là một nét văn hóa, một góc của tâm hồn người bản xứ. Cách chế biến món mọc, giò sống, cách làm một bát bún thang, bìa đậu Mơ; cách tạo nên bánh cuốn Thanh Trì mỏng mướt chấm với nước mắm cà cuống cay thơm lừng hay cách nhúm một chút cốm nhai nhè nhẹ để cảm nhận vị sữa gạo vừa độ non ngon ngọt ở chân răng hay chấm vào chuối chín để vị ngọt bùi hòa quyện vào nhau… tất cả đều thể hiện sự tinh tế, nhẹ nhàng nhưng cũng hết sức thanh tao của người Hà Nội.

Sắp diễn ra Lễ hội văn hóa ẩm thực Hà Nội 2018

Từ ngày 5 đến 7/10 tại Công viên Thống nhất, Lễ hội văn hóa ẩm thực Hà Nội 2018 sẽ được tổ chức. Trong khuôn khổ lễ hội còn có khu vực triển lãm giới thiệu phong cách văn minh, thanh lịch của người Hà Nội trong thưởng thức ẩm thực.

Bên cạnh đó, lễ hội còn có các hoạt động giao lưu, trải nghiệm ẩm thực Hà Nội với các nghệ nhân, nhà nghiên cứu và trình diễn một số loại hình nghệ thuật, trò chơi truyền thống.

(Còn nữa)