Kiểm soát thuốc lá mới: Không buông lỏng quá lâu chỉ vì thận trọng

Chưa phân loại được, khó thống nhất quan điểm quản lý

Ông Cao Trọng Quý, Trưởng phòng Công nghiệp tiêu dùng thực phẩm, Cục Công nghiệp, Bộ Công thương trong hội thảo ngày 19/10/2023 cho biết, hiện truyền thông vẫn còn sự nhầm lẫn giữa các loại thuốc lá mới, xem thuốc lá làm nóng như thuốc lá điện tử.

Theo PGS.TS.BS Trần Khánh Toàn, Giảng viên cao cấp bộ môn Y học gia đình, Trường Đại học Y Hà Nội cũng cho biết, ngay cả văn bản quan trọng là Chiến lược quốc gia về kiểm soát thuốc lá cho đến năm 2025 và tầm nhìn 2030 vẫn chỉ nói chung chung là “ngăn ngừa việc sử dụng các loại thuốc lá mới, bao gồm thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử”.

Về mặt khoa học, tuy đều là thuốc lá mới nhưng thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng khác nhau hoàn toàn về cấu tạo, nguyên lý hoạt động và nguyên liệu sử dụng. Các chuyên gia trong nước cho biết, thuốc lá làm nóng phải được xem là thuốc lá vì sử dụng nguyên liệu như thuốc lá điếu truyền thống. Trên phạm vi quốc tế, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng khẳng định thuốc lá làm nóng là sản phẩm thuốc lá và kêu gọi các nước đưa vào quản lý theo luật áp dụng cho thuốc lá điếu.

Về hệ lụy xã hội của thuốc lá mới, tại tọa đàm hồi tháng 4/2023, các chuyên gia, đại diện cơ quan ban ngành cho rằng chính việc chưa có hành lang pháp lý đã tạo điều kiện cho thị trường chợ đen phát triển. Cũng từ đây, các chất cấm sẽ dễ dàng tiếp cận giới trẻ dưới vỏ bọc thuốc lá mới.

Về biện pháp kiểm soát, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên trong phiên trả lời chất vấn từ đại biểu Quốc hội tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV ngày 7/11/2023 cho biết, Bộ Công thương đã hai lần làm việc với Bộ Y tế nhằm thống nhất quan điểm quản lý đối với sản phẩm này. Có thể thấy, các cơ quan, bộ ngành vẫn đang nỗ lực để đưa ra chính sách quản lý phù hợp nhằm tránh tình trạng buông lỏng, mất kiểm soát kéo dài.

Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên trả lời trên diễn đàn Quốc hội

Dựa trên luật hiện hành đánh giá sự tương thích và quản lý

Cũng trong phiên trả lời chất vấn trên, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên chia sẻ, dù Bộ Y tế vẫn chưa ủng hộ nhưng Bộ Tư pháp lại yêu cầu đánh giá sự tương thích của thuốc lá mới với định nghĩa thuốc lá của hệ thống luật hiện hành. Theo đó, sản phẩm thuốc lá mới nào thuộc phạm trù thuốc lá thì đưa vào Nghị định về kinh doanh thuốc lá thay thế Nghị định 67/2013/NĐ-CP.

Trong hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá (PCTHTL) ngày 12/12/2023, bà Đỗ Thị Lan, Phó chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội cho biết, hiện nay vấn đề kiểm soát thuốc lá mới vẫn đang bị bỏ ngỏ, tạo lỗ hổng về pháp lý, gây vướng mắc trong xử lí vi phạm và phòng chống tác hại.

Mặc khác, TS Nguyễn Đức Kiên, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, nguyên Tổ trưởng tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng chỉ ra rằng, chúng ta chỉ mới tiếp cận thuốc lá mới theo hướng bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, chưa quan tâm đầy đủ đến vấn đề thị trường của sản phẩm này.

Nhiều chuyên gia cũng nhận định cần sớm đưa ra hành lang pháp lý để quản lý thuốc lá mới. Để sớm thực hiện, giới chuyên gia cho rằng cần cân nhắc các luật hiện hành đối với sản phẩm nào phù hợp với định nghĩa thuốc lá trong Luật PCTHTL và khuyến nghị của WHO như thuốc lá làm nóng, nhằm giảm tải áp lực cho cơ quan chức năng.

Ông Lê Đại Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự Kinh tế, Bộ Tư pháp chia sẻ

Ông Lê Đại Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự Kinh tế, Bộ Tư pháp cho biết, thuốc lá làm nóng phù hợp với định nghĩa của Luật PCTHTL vì sử dụng nguyên liệu thuốc lá. Do đó, việc đưa sản phẩm này vào kiểm soát theo luật hiện hành là giải pháp phù hợp. “Các cơ quan có liên quan cần phải ngồi lại với nhau thảo luận, thống nhất rồi trình phương án lên. Không làm, không trình, không báo cáo để dẫn tới hệ lụy xã hội cũng là lỗi”, ông Hải thẳng thắn góp ý.

Theo Bộ Công thương, hiện Bộ đang xây dựng chính sách theo hướng tiệm cận nhất với quan điểm của Bộ Y tế cũng như phù hợp với các thông lệ quốc tế, chỉ đạo của Chính phủ và Quốc hội để sớm đưa ra giải pháp cho việc quản lý thuốc lá mới, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phòng chống các hệ lụy xảy ra. Các chuyên gia kỳ vọng hai Bộ này sẽ sớm trình phương án cho Chính phủ để hiện thực hóa quản lý thuốc lá mới theo đúng cam kết đã đưa ra.