Để người lao động yên tâm ở lại hệ thống an sinh

Tìm cách "giữ chân" người lao động

Báo cáo thống kê của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội cho thấy, trong 10 tháng năm 2023, cả nước giải quyết cho hơn 947.000 người hưởng BHXH một lần, tăng 31,38% so với cùng kỳ năm 2022, chiếm khoảng 5% tổng số người tham gia.

Nguyên nhân chủ yếu là doanh nghiệp gặp khó khăn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, dẫn đến tình trạng lao động thiếu việc, mất việc làm gia tăng, buộc họ phải rút BHXH một lần để có khoản tiền trang trải cho các nhu cầu trước mắt.

Cùng với đó, một số người chạy theo dư luận, vội vàng rút BHXH một lần, vì cho rằng, từ tháng 7/2025, khi Luật BHXH sửa đổi (hiện nay đang trong quá trình xây dựng) có hiệu lực thi hành, thì cơ hội rút BHXH một lần sẽ hạn chế hơn so với quy định cũ…

Trong 10 tháng năm 2023, cả nước giải quyết cho hơn 947.000 người hưởng BHXH một lần, tăng 31,38% so với cùng kỳ năm 2022

Tại Hà Nội, số người rút BHXH một lần tuy không nhiều so với mặt bằng chung (hơn 35.000 người rút trong 10 tháng năm 2023) nhưng đã tăng gần 7.000 người so với cùng kỳ năm 2022, tương ứng với mức tăng hơn 23%...

Để giảm tình trạng hưởng BHXH một lần, giúp người lao động được thụ hưởng tối đa các quyền lợi dài hạn khi họ đến tuổi nghỉ hưu, ngoài các chính sách, giải pháp vĩ mô, các cơ quan chức năng thành phố Hà Nội tăng cường tuyên truyền để giữ người lao động ở lại hệ thống an sinh.

Đơn cử, tại huyện Chương Mỹ, BHXH huyện phân công đội ngũ cán bộ, viên chức tư vấn, tuyên truyền cho những người đến đăng ký rút BHXH một lần hiểu rõ hơn tầm quan trọng, quyền lợi to lớn của những chính sách BHXH khi người tham gia đủ điều kiện nghỉ hưu hoặc gặp rủi ro. Việc tuyên truyền, tư vấn theo hình thức tập trung, thường diễn ra vào các ngày đầu tháng tại sảnh chờ bộ phận “một cửa” BHXH huyện.

Sau khi hiểu rõ về việc rút BHXH một lần chỉ mang lại những lợi ích trước mắt, mà đánh mất nhiều quyền lợi lâu dài, một số người lao động trên địa bàn huyện Chương Mỹ từ bỏ ý định rút BHXH một lần. Số khác nối tiếp quá trình tham gia bằng cách đóng BHXH tự nguyện để sau này được hưởng chế độ hưu trí.

Với cách làm tương tự, nhiều địa phương trên địa bàn Hà Nội giữ được người lao động ở lại hệ thống an sinh. Hiện nay, thành phố có hơn 2,1 triệu người tham gia BHXH, bằng 44,45% lực lượng lao động trong độ tuổi, cao hơn nhiều so với mức trung bình của cả nước (gần 38%).

Mất nhiều quyền lợi khi rút BHXH một lần

Theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam, việc rút tiền BHXH một lần có thể giúp người lao động trang trải được một phần chi phí cuộc sống trước mắt nhưng gây thiệt thòi lớn về quyền lợi khi hết tuổi lao động và tạo hệ lụy cho an sinh xã hội quốc gia khi dân số nước ta đang bắt đầu già hóa.

Cụ thể, khi lựa chọn hưởng BHXH một lần, các quyền lợi của người lao động sẽ bị hạn chế hơn rất nhiều so với hưởng lương hưu, đơn cử, người lao động không còn trong hệ thống BHXH được Nhà nước bảo hộ, mất cơ hội được hưởng lương hưu hằng tháng – nguồn thu nhập ổn định, hữu ích khi về già.

Người tham gia BHXH khi đã hưởng lương hưu thì mức lương hưu sẽ được điều chỉnh định kỳ theo chỉ số giá tiêu dùng và mức tăng trưởng kinh tế (từ năm 2003 đến nay, Nhà nước đã điều chỉnh tăng lương hưu 17 lần, với mức tăng từ khoảng 7,5% đến 9,3% cho mỗi lần điều chỉnh, tùy theo nhóm đối tượng).

Người lao động kiểm tra lại thông tin trước khi chốt sổ lĩnh BHXH một lần

Khi lựa chọn hưởng BHXH một lần, người lao động sẽ mất đi cơ hội được cấp thẻ BHYT miễn phí trong suốt thời gian hưởng lương hưu để hưởng các quyền lợi về khám chữa bệnh BHYT, chăm sóc sức khỏe khi tuổi già, độ tuổi dễ gặp bất trắc về sức khỏe nhất của mỗi người.

Thân nhân của người lao động không được hưởng chế độ tử tuất khi không may người lao động qua đời. Bởi nếu người đang hưởng lương hưu không may qua đời thì người lo mai táng sẽ được nhận một lần trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức lương cơ sở tại tháng người hưởng lương hưu qua đời và thân nhân được hưởng trợ cấp tử tuất hằng tháng hoặc một lần.

Đặc biêt, số tiền người lao động nhận BHXH một lần sẽ thiệt hơn so với số tiền đã đóng vào quỹ BHXH. Theo quy định hiện hành, tổng mức đóng BHXH vào quỹ hưu trí, tử tuất là 22% mức tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH của người lao động. Trong đó, người lao động đóng 8% và người sử dụng lao động đóng 14%, tổng mức đóng vào quỹ BHXH hằng năm bằng 2,64 tháng lương.

Nếu người lao động hưởng BHXH một lần thì mức hưởng mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 và bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi. Như vậy, nếu lĩnh BHXH một lần, người lao động sẽ mất đi khoảng 1,14 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH trước năm 2014 và khoảng 0,64 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH sau năm 2014.

Còn khi không rút BHXH một lần, khoản tiền đóng vào quỹ BHXH là "của để dành" quý giá của người lao động, nó không mất đi mà ngược lại vẫn được cơ quan BHXH quản lý và đầu tư tăng trưởng.

Do vậy, BHXH Việt Nam khuyến khích người lao động chọn giải pháp bảo lưu thời gian đóng BHXH khi không đủ điều kiện đóng tiếp, khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc tham gia BHXH tự nguyện (người tham gia BHXH tự nguyện đều được Nhà nước hỗ trợ một phần kinh phí, với các mức hỗ trợ 10%-25%-30% tính trên chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn với 3 nhóm đối tượng khác nhau).

Ngoài ra, trong giai đoạn bảo lưu thời gian đóng BHXH, nếu không may người lao động qua đời, gia đình được hưởng trợ cấp mai táng bằng 10 tháng lương cơ sở, thân nhân tùy theo điều kiện được hưởng trợ cấp tuất hằng tháng (tối đa 4 người) đến khi trưởng thành (nếu là con) hoặc hưởng đến khi qua đời (nếu là vợ, chồng hoặc cha, mẹ đã hết tuổi lao động và không có thu nhập hoặc có thu nhập nhưng thấp hơn mức lương cơ sở); trường hợp nhận trợ cấp tuất một lần thì mức trợ cấp được tính như BHXH một lần.