Quốc lộ (QL) được hiểu cơ bản là đường nối liền Thủ đô Hà Nội ᴠới trung tâm hành chính cấp tỉnh; Là đường nối liền trung tâm hành chính cấp tỉnh từ ba địa phương trở lên; Đường nối liền từ cảng biển quốc tế, cảng hàng không quốc tế đến các cửa khẩu quốc tế, cửa khẩu chính ở trên đường bộ hay các đường có ᴠị trí đặc biệt quan trọng đối ᴠới ѕự phát triển kinh tế, хã hội của ᴠùng cũng như các khu ᴠực.

Với khái niệm trên, cho thấy tầm quan trọng của các tuyến QL đối với sự phát triển chung trong nền kinh tế, xã hội của các địa phương và đất nước. Tuy nhiên, bên cạnh những giá trị không thể phủ nhận, thì một thực trạng hạn chế nhức nhối cũng cần đặt ra, đó là nhiều tuyến QL không phát huy hết hiệu quả cần có và việc lưu thông trên các tuyến này lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ về tai nạn giao thông, gây thiệt hại lớn không chỉ về tài sản mà còn cả tính mạng của nhiều người.

Đường bộ hiện vẫn là tuyến giao thông quan trọng và đông nhất cho tất cả mọi loại phương tiện. Trong đó, quốc lộ (QL) vẫn là trục giao thông xương sống trong việc đi lại, thông thương hàng hóa, du lịch… nhưng sự an toàn trên các tuyến QL hiện vẫn chưa được quan tâm tương xứng với tầm quan trọng của nó.

Trung tuần tháng 2/2023, để có được những cảm nhận chân thực, chúng tôi chọn xe gắn máy làm phương tiện di chuyển cho chuyến đi thực tế dọc theo một số tuyến QL.

QL51 đi TP HCM - Vũng Tàu là cung đường QL đầu tiên chúng tôi đi thực địa. 6h sáng, khí hậu khá mát mẻ, khởi hành từ TP HCM hướng về xa lộ Hà Nội. Qua khỏi cầu Sài Gòn, đường sá tương đối vắng, trái ngược hẳn với dòng xe gắn máy chật cứng phía ngược lại, chen chúc đổ vào nội thành.

Đoàn xe container dừng ven đường nghỉ trưa trên QL51

Đường đẹp, có sự phân chia rạch ròi giữa làn xe máy và xe ô tô bằng dải phân cách cứng khiến việc di chuyển nhẹ nhàng. Đường không quá nhiều phương tiện, di chuyển thư thả mang lại cảm giác an toàn. Qua khỏi khu vực Bến xe Miền Đông mới (TP Thủ Đức), phần đường dành cho xe máy bắt đầu bóp nhỏ lại. Đường dân sinh đấu nối trực tiếp vào tuyến xa lộ nhiều hơn khiến tốc độ giảm đi, bắt đầu xuất hiện những tình huống giảm tốc đột ngột, bất an.

Đến khu vực chân cầu Đồng Nai, giao thông bắt đầu trở nên hỗn loạn, nguy hiểm. Cặp theo lề đường, xe tải nối đuôi nhau xếp thành hàng dài, lấn chiếm phần đường dành cho xe máy. Nhiều chiếc bật đèn “xi nhan” xin ra, trong khi từ phía ngoài đường, nhiều xe khác bật đèn tắp vào lề khiến dòng xe máy phải luồn lách trước đầu xe tải, xe container để lưu thông. Các tình huống vừa căng thẳng, nguy hiểm, chỉ cần sơ sẩy là tai nạn ập đến.

Qua khỏi cầu Đồng Nai, tại giao lộ ngã 3 Vũng Tàu, xe bắt đầu dồn lại, các loại phương tiện chen chúc nhau nhích từng mét. Phần đường dành cho xe máy biến mất, xe tải, xe khách bít kín những khoảng trống trên mặt đường. Xe máy muốn lưu thông chỉ còn cách... leo lề. Chỉ đến đoạn đường xe máy rẽ phải, cơ quan hữu trách có đặt dải phân cách cứng thì lúc này xe tải mới chịu dừng lại nhường cho xe máy lưu thông.

Cảnh chờ qua đường trên QL51 địa bàn tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu

Vượt qua khỏi nút giao ngã 3 Vũng Tàu, phần đường dành cho xe máy được phân định rõ ràng bằng dải phân cách cứng. Chiều ngang làn đường vừa đủ cho 2 xe máy lưu thông ngang nhau. Mật độ giao thông trung bình, tốc độ các phương tiện di chuyển từ 40 - 50km/h, có vẻ khá an toàn. Nói là vậy, nhưng nhiều tuyến đường dân sinh đổ thẳng ra QL, nên cảm giác an toàn đôi khi phải nhường chỗ cho những cú đạp thắng thót tim để tránh phương tiện bất ngờ tham gia vào QL này.

Từ giao lộ Cổng 11 (đường tránh Biên Hòa) đến Vũng Tàu, dải phân cách cứng phân làn xe máy không còn. Chỉ còn lằn sơn phân định, lúc này lưu thông trên tuyến QL51 trở nên nguy hiểm hơn nhiều lần. Hàng quán, bảng hiệu kinh doanh tràn ra tới lề đường. Nhiều đoạn, nhà dân sát tận mép, gần như không có lề. Mật độ lưu thông cao, xe tải, xe khách sẵn sàng len vào phần đường dành cho xe máy để vượt lên tại những đoạn ùn ứ.

Dọc theo tuyến QL51, bất kể lúc nào, chỗ nào cũng phải cẩn trọng với những cú tắp lề của cánh xe tải. Xe hư tấp vào lề, đi vệ sinh tắp vào lề, nghỉ mệt tắp vào lề… Lề ở đây là phần đường dành cho xe máy lưu thông, nên chỉ cần thiếu quan sát hay chủ quan với suy nghĩ xe lớn nhường xe nhỏ là tai nạn dễ xảy ra ngay lập tức.

Theo nhiều người dân kinh doanh ven QL này, từ khi được mở rộng, phần đường dành cho xe máy đã trở thành bãi dừng nghỉ của các loại xe tải, xe container.

Vào giờ trưa, hàng loạt những dãy xe tải, xe container dừng lại ven đường để nghỉ ngơi ăn uống, bít kín phần đường dành cho xe máy. Nhiều phương tiện hai bánh phải tràn ra phần đường dành cho xe ô tô để lưu thông. Biết là nguy hiểm nhưng họ không còn chọn lựa khi phần đường đúng luật đã bị lấn chiếm. Họ cũng không thể dừng lại để chờ đến lúc xe tải dời đi.

Vòng qua tuyến QL1A, từ TP Biên Hòa kéo dài đến huyện Xuân Lộc, tỉnh Đồng Nai, thực trạng lấn chiếm lề đường làm nơi kinh doanh bám theo QL cũng tấp nập, bát nháo không kém. Nhiều đoạn đường dân cư tập trung, việc kinh doanh mua bán, bày biện sát tận mép đường khiến giao thông trên tuyến QL1A, đoạn qua địa bàn này trở nên rất nguy hiểm. Chỉ cần một phương tiện dừng lại là có thể tạo ra sự nguy hiểm cho những loại phương tiện đang lưu thông, không giảm tốc đột ngột thì cũng phải lách tránh ra phần đường xe lớn.

Khác với tuyến QL51, nhiều đoạn QL1 qua địa bàn tỉnh Đồng Nai chỉ có 2 làn đường mỗi bên, trong đó, một làn dành cho xe ô tô, làn còn lại là làn hỗn hợp cho tất cả các loại phương tiện. Mật độ lưu thông cao, cộng thêm phần đường hẹp, vào giờ cao điểm nhìn các loại phương tiện lách tránh, chen chúc, đan xen vào nhau tạo cho người tham gia giao thông cảm giác hồi hộp, lo sợ, căng thẳng. Chỉ cần một va chạm nhỏ có thể dẫn đến tai nạn nghiêm trọng.

Trong lần đi thực tế qua địa bàn xã Trà Cổ, huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai, lúc dừng lại ghi hình, chúng tôi chứng kiến cảnh một người phụ nữ loạng choạng tay lái ngay bên hông chiếc xe container đang lưu thông với tốc độ cao. Phần đường chiếc xe máy lưu thông chưa đầy 1m, lề đường thì trũng sâu khoảng 10cm, khiến chúng tôi thót tim… những tưởng… Cũng may chiếc xe máy kịp thời rơi xuống ven đường, tai nạn đã không xảy ra.

Thực trạng trên tuyến QL20 đi qua địa bàn tỉnh Đồng Nai cũng giống như các tuyến QL khác, kẻ bán người mua, người đậu, đi và dừng xe vô tội vạ, tất cả nhan nhản mọi lúc, mọi nơi.

Xe tải vào lề và đường nào cho xe máy

Cung đường QL1, từ TP HCM đi Long An, với thiết kế 1 làn ô tô, 1 làn hỗn hợp và một làn xe máy. Mặt đường khá tốt nhưng vấn nạn lấn chiếm lề đường cũng như những đoạn QL khác. Việc bày bán tràn lan ra tận mép đường, hình ảnh tấp vội vào lề của xe tải hay container, xe ba gác, xe khách đậu thành hàng dài lấn chiếm phần đường của xe máy là chuyện hàng ngày diễn ra.

Trong nhiều tuyến QL chúng tôi đi qua, có lẽ hạ tầng của tuyến QL62 trên địa bàn tỉnh Long An là “thảm” nhất. Mang tiếng là QL, nhưng nhiều km mặt đường xuống cấp lồi lõm, nham nhở ổ gà, đá, bụi… Theo anh Tuấn (một hộ dân kinh doanh hàng nước ven đường) cho biết, thực trạng xuống cấp trên đã lâu, nhưng chẳng thấy ai tu sửa, nhiều tai nạn đã xảy ra do chất lượng mặt đường kém nhưng chưa thấy cơ quan nào ngó ngàng đến…

Theo Ban An toàn giao thông (ATGT) tỉnh Đồng Nai, trong năm 2022, trên tuyến QL1A xảy ra 51 vụ tai nạn giao thông (TNGT) làm chết 43 người, trong đó QL20 xảy ra 24 vụ (chết 22 người), QL51 xảy ra 21 vụ (chết 20 người). Những con số đã phản ánh được phần nào thực trạng giao thông bát nháo, mất an toàn trên các tuyến QL đi qua Đồng Nai.

Khoảng 3h15 ngày 25/12/2022, tại ngã 4 Hội Bài, TX Phú Mỹ, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, xảy ra tai nạn giao thông (TNGT) giữa xe tải và xe gắn máy. Vụ tai nạn đã cướp đi sinh mạng 2 vợ chồng anh N.C. Nguyên nhân dẫn đến tai nạn là do xe gắn máy khi thực hiện rẽ trái tại giao lộ đã thiếu quan sát và tạt ngang đầu xe tải đang lưu thông. Đây chỉ là một trong nhiều vụ tai nạn thương tâm xảy ra trên tuyến QL51 này.

Nhiều vụ tai nạn trên Quốc lộ 1A

Theo thống kê của Ban ATGT tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, trong năm 2022, toàn tỉnh xảy ra 496 vụ TNGT, làm chết 251 người và bị thương 376 người. TNGT trên tuyến QL là 94 vụ, chiếm 19% tổng TNGT của tỉnh.

Việc dừng đỗ xe trên QL cũng là nguyên nhân dẫn đến không ít vụ TNGT nghiêm trọng. Theo hồ sơ về TNGT, vào lúc 21h50 ngày 17/10/2022, bà T.T.L.T trong lúc đang di chuyển trên QL51 hướng Đồng Nai về Bà Rịa - Vũng Tàu, đến khu vực xã Tân Hải, TX Phú Mỹ, thì xảy ra va chạm với xe tải đang dừng đỗ bên đường. Hậu quả làm bà T mất tại bệnh viện. Trước đó, vào khoảng 22h15 ngày 13/10/2022, tại khu vực phường Mỹ Xuân, TX Phú Mỹ, anh Đ.N.T (quê Quảng Ngãi), trong lúc lưu thông hướng từ Bà Rịa - Vũng Tàu về Đồng Nai đã tông vào đuôi xe container đang dừng bên lề đường. Vụ TNGT đã khiến anh T chết tại chỗ.

Dọc theo tuyến QL51, có khá nhiều điểm giao cắt với các khu dân cư, dẫn đến thực trạng các dải phân cách cứng nơi đây thường bị ngắt ngang để người dân qua lại. Thế nhưng, tại nhiều điểm giao cắt này lại không có đèn tín hiệu giao thông. Khi muốn băng ngang QL, người dân và các phương tiện thường đứng chờ dồn lại hai bên đường, đợi thời điểm thuận tiện là ào qua. Đây là một trong những nguyên nhân phát sinh những “điểm đen” tiềm ẩn nguy cơ TNGT cao. Như vị trí km38+200 KCN Mỹ Xuân A, điểm giao lộ này đã từng xảy ra những TNGT chết người và được đưa vào danh sách tiềm ẩn nguy cơ TNGT cao. Hoặc như giao lộ đường 80 - QL51 cũng vậy.

“Để hạn chế TNGT tại vị trí giao lộ này, chúng tôi đã kiến nghị các cơ quan hữu trách phân bổ di dời các khối bê tông dải phân cách cho phù hợp, đồng thời gắn đèn tín hiệu giao thông, vẽ lại vạch sơn và đặt chốt của CSGT tại đây để hướng dẫn, giám sát các phương tiện tham gia. Những giải pháp này cũng đã góp phần kéo giảm TNGT tại những vị trí trên, thế nhưng vẫn còn tiềm ẩn nguy cơ TNGT cao”, Trung tá Phạm Văn Khánh, Đội trưởng Đội Xử lý TNGT thuộc Phòng CSGT tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, cho biết.

Với thực trạng còn điểm cắt ngang QL51 như hiện nay, tiềm ẩn nguy cơ TNGT là khó tránh. “Chúng tôi cũng khuyến cáo người dân khi tham gia trên tuyến QL51 cần cảnh giác và nghiêm túc thực hiện các biển báo giao thông. Biển báo chỉ dẫn tốc độ và chú ý quan sát tại những vị trí có biển khuyến cáo đoạn đường nguy hiểm”, Trung tá Khánh nói thêm.

Theo Thượng tá Trần Minh Hoàng, Trưởng Phòng CSGT tỉnh Long An, tình trạng giao thông trên QL1A qua địa bàn Long An đang có biểu hiện quá tải do mật độ giao thông cao, ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận cán bộ và Nhân dân còn hạn chế như: Vi phạm về nồng độ cồn khi lái xe, không chấp hành hiệu lệnh của đèn tín hiệu giao thông, đi ngược chiều trên đường có biển báo cấm...

“Đây là những nguyên nhân chính và trực tiếp dẫn đến tai nạn giao thông. Qua kiểm tra nhiều phương tiện không đảm bảo hệ số an toàn, quy trình sửa chữa, không được bảo dưỡng kỹ thuật thường xuyên, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn rất cao”, thượng tá Trần Minh Hoàng cho biết.

Thống kê TNGT của Phòng CSGT Đường bộ Long An, từ ngày 15/12/2021 đến 14/12/2022, trên tuyến QL1A xảy ra 8 vụ, chết 7 người, bị thương 4 người, thiệt hại tài sản 5 ôtô, 8 môtô. Nguyên nhân chủ yếu là do người điều khiển phương tiện vượt xe không đúng quy định, không chú ý quan sát, đi không đúng làn đường, phần đường.

“Chúng tôi đang xây dựng phương án bố trí lực lượng, phương tiện, thiết bị kỹ thuật nghiệp vụ thực hiện tuần tra, kiểm soát, xử lý nghiêm những hành vi vi phạm là nguyên nhân trực tiếp gây tai nạn giao thông và ùn tắc; Điều tra, xử lý nghiêm các vụ tai nạn giao thông có dấu hiệu tội phạm”, Thượng tá Trần Minh Hoàng nhấn mạnh.

Những con số về người thiệt mạng trên các tuyến QL phần nào phản ánh được thực trạng nguy hiểm mà người và phương tiện tham gia giao thông đã, đang và sẽ phải đối mặt.