Đây đang là thời điểm nước rút để học sinh lớp 12 đưa ra lựa chọn ngành nghề cho tương lai. Sự xuất hiện của AI và quá trình chuyển đổi số đang khiến một số ngành nghề truyền thống có nguy cơ bị thay thế; tiêu chí tuyển dụng ngày càng khắt khe. Trong bối cảnh này, việc lựa chọn ngành nghề không thể chỉ dựa vào sở thích mà cần tính đến cả khả năng thích ứng cao với thị trường. Mùa tuyển sinh 2025 với nhiều tổ hợp mới mở ra cơ hội nhưng cũng thách thức cho thí sinh trong định hướng nghề nghiệp.

Trước những thay đổi lớn trong thị trường lao động, các trường đại học liên tục điều chỉnh chương trình đào tạo để đáp ứng nhu cầu thực tiễn. Năm 2025, nhiều trường đại học mở thêm các ngành đào tạo mới, đặc biệt là những lĩnh vực có tính liên ngành, kết hợp giữa công nghệ và kinh tế, quản trị.

TS Hà Mạnh Tuấn, Phó Trưởng ban Tuyển sinh hướng nghiệp, Đại học Bách khoa Hà Nội, nhận định, trong giai đoạn hiện nay, sinh viên cần hiểu bằng đại học chỉ là điều kiện cần chứ không còn là điều kiện đủ.

“Thị trường lao động hiện đại không đánh giá bạn qua bằng cấp mà qua khả năng giải quyết vấn đề, sự sáng tạo và khả năng học hỏi suốt đời. Với sinh viên Bách khoa, chúng tôi đã triển khai tích hợp các công cụ trí tuệ nhân tạo như ChatGPT, Deepseek, Gemini... vào quá trình học. Những công cụ này không chỉ hỗ trợ học tập mà còn giúp sinh viên rèn luyện tư duy phản biện, kỹ năng tra cứu và xử lý thông tin”, ông Tuấn cho biết.

Ông cũng nhấn mạnh, việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã tạo nên nền tảng chính sách quan trọng để thúc đẩy nguồn nhân lực chất lượng cao trong thời đại mới.

“Một cánh cửa đóng lại sẽ mở ra nhiều cánh cửa khác. Với những lợi thế sẵn có, cùng sự đổi mới trong đào tạo và kết nối doanh nghiệp, sinh viên vẫn có nhiều cơ hội nếu chủ động trang bị kỹ năng để thích ứng với xu hướng mới”, TS Hà Mạnh Tuấn chia sẻ.

Nhằm hiện thực hóa chiến lược ứng dụng công nghệ trong giáo dục cũng như bắt kịp với xu hướng toàn cầu, trường Đại học Thành Đô triển khai giảng dạy đại trà học phần “Trí tuệ nhân tạo (AI) và Ứng dụng” trong toàn bộ các chương trình đào tạo từ năm học 2024.

PGS.TS Phan Thị Thanh Thảo - Hiệu trưởng trường Đại học Thành Đô cho rằng, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, đặc biệt là AI và khoa học dữ liệu, đang đặt ra yêu cầu cấp thiết về đào tạo kỹ năng tự học cho sinh viên. Các chương trình đào tạo không thể liên tục chạy theo sự thay đổi của công nghệ, do đó, trang bị khả năng tự thích ứng là yếu tố then chốt.

Học phần AI đại trà được thiết kế để cung cấp cho người học các kiến thức nền tảng về các nguyên tắc và ứng dụng của AI ở hiện tại và tương lai. Sinh viên sẽ được hướng dẫn cách sử dụng các công cụ AI phổ biến, giải quyết các vấn đề thế giới thực bằng AI và hiểu được những tác động đạo đức và xã hội của công nghệ này. Học phần mới này được kỳ vọng sẽ trang bị cho người học các kỹ năng và kiến thức cần thiết để thành công khi gia nhập lực lượng lao động trong tương lai. AI dự kiến sẽ đóng một vai trò ngày càng quan trọng trong nhiều ngành nghề, và người học cần được đào tạo bài bản để tận dụng tốt nhất công nghệ này.

Chia sẻ về định hướng phát triển thời gian tới, PGS.TS Phan Thị Thanh Thảo cho biết: "Trong tương lai, trường Đại học Thành Đô tiếp tục kiên định với sứ mệnh đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, gắn kết lý thuyết với thực tiễn, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của xã hội. Nhà trường sẽ không ngừng nỗ lực nâng cao chất lượng đào tạo, mở rộng hợp tác quốc tế và cung cấp cho sinh viên một môi trường học tập toàn diện, nơi mỗi cá nhân có thể phát triển tối đa tiềm năng của mình".

Việc nhiều cơ quan thuộc bộ máy hành chính công thực hiện sáp nhập, hợp nhất, tinh giản bộ máy theo Nghị quyết 18-NQ/TW khiến nhiều học sinh lớp 12 rất băn khoăn lo lắng trong việc chọn ngành, chọn trường. Yêu thích công việc liên quan tới sáng tạo nội dung, em Lê Thị Trang, học sinh lớp 12A3, trường THPT Hà Đông (Hà Nội) dự định sẽ chọn ngành báo chí, truyền thông đa phương tiện. Tuy nhiên, trong bối cảnh các cơ quan báo chí thực hiện sáp nhập, tinh giản bộ máy, Ngọc bày tỏ lo lắng sẽ khó tìm được công việc như mong muốn sau khi tốt nghiệp.

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Hoàng Minh Sơn cho rằng, việc lựa chọn ngành học không chỉ đơn thuần chạy theo xu hướng. Người học cần xem xét khả năng của bản thân cũng như nhu cầu dài hạn của thị trường lao động. Những ngành học có tính bền vững thường là những ngành cung cấp kiến thức nền tảng vững chắc, giúp sinh viên có thể thích ứng với nhiều lĩnh vực khác nhau. Triết lý đào tạo đại học là sinh viên phải có kiến thức và năng lực cốt lõi để có thể học tập suốt đời và chỉ khi có khả năng học tập suốt đời con người mới không bị thay thế.

PGS.TS Trần Thu Hương, Phó Chủ nhiệm khoa Tâm lý học, trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn cho rằng: "Quan trọng là cơ hội việc làm của chúng ta sẽ rộng khi chúng ta có một chuyên môn tốt. Có nghĩa là, chúng ta hoàn toàn có thể tìm được vị trí việc làm nếu như các con học và nắm chắc được kiến thức ở trong tay".

PGS.TS Trần Thu Hương - Phó Chủ nhiệm khoa Tâm lý học, trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn

PGS.TS Trần Thu Hương cũng khuyến nghị người trẻ cần kết hợp giữa sở thích cá nhân và bối cảnh phát triển của thị trường việc làm. Những ngành nghề có sự kết hợp giữa kinh tế và công nghệ như khoa học dữ liệu, quản trị hệ thống thông tin, thương mại điện tử hay digital marketing đang có nhu cầu tuyển dụng rất cao. Các chương trình đào tạo và hợp tác quốc tế cũng cần phải được xem xét kỹ lưỡng. Các em nên ưu tiên những trường có chương trình học được cập nhật theo xu hướng toàn cầu, hợp tác với các tổ chức, doanh nghiệp có uy tín và tạo điều kiện cho sinh viên tham gia các chương trình trao đổi quốc tế. Cuối cùng, việc tham khảo ý kiến từ sinh viên và cựu sinh viên sẽ giúp thí sinh có cái nhìn thực tế hơn về chất lượng đào tạo cũng như cơ hội nghề nghiệp sau khi tốt nghiệp.

Trong bối cảnh AI và chuyển đổi số phát triển mạnh, việc lựa chọn ngành nghề đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng. Thay vì chỉ chọn ngành theo sở thích, người trẻ cần hướng đến những ngành có tính liên ngành, phù hợp với xu thế công nghệ. Hơn nữa, việc trang bị kỹ năng tự học và liên tục cập nhật kiến thức sẽ giúp họ duy trì lợi thế cạnh tranh trên thị trường lao động ngày càng khắt khe.

Bên cạnh đó, xu hướng tuyển sinh cũng đang thay đổi với việc mở rộng các tổ hợp xét tuyển, tăng cơ hội trúng tuyển cho thí sinh. Các trường đại học đang dần chuyển đổi phương thức đào tạo, cung cấp nhiều lựa chọn để sinh viên có thể học song ngành hoặc tham gia các chương trình quốc tế. Điều này mang đến cơ hội lớn nhưng cũng đặt ra yêu cầu cao hơn về năng lực ngoại ngữ, khả năng thích ứng và tinh thần tự chủ của sinh viên.

Sự thay đổi của thời đại không đợi ai cả. Chỉ những người biết thích nghi và chủ động trang bị kiến thức mới có thể đứng vững và thành công trong kỷ nguyên AI.