Chân dung ghép gốm trên nền sơn mài của họa sĩ Tô Ngọc Trang

Trong đó, họa sĩ cũng tự họa bản thân bằng những mảnh gốm vỡ từ một chiếc bát của vợ. Đây là tác phẩm đầu tiên trong chùm tác phẩm “Chiêm bao”, cũng là tác phẩm đã mở ra một giai đoạn sáng tác mới của anh.

Họa sĩ Tô Ngọc Trang

Họa sĩ Tô Ngọc Trang chia sẻ: “Cuối năm 2021, vợ tôi làm vỡ 1 cái bát rất đẹp, nhờ tôi gắn lại. Nhìn đống mảnh vỡ, tôi thấy giống bản thân đến lạ. Tôi đã thử ghép chúng thành mặt mình và cuối cùng ai đến xem cũng nhận ra đó là Trang Trọc (biệt danh của ông).

Thấy trò chơi này rất vui, tôi tiếp tục nhặt nhạnh mảnh gốm vỡ quanh nhà và xin khắp nơi. Bà con rất mừng vì dọn rác giúp họ.

Họa sĩ Tô Ngọc Trang miệt mài với những mảnh gốm vỡ

Tôi nhận ra mảnh gốm vỡ có tính bền vững. Ngoài ra nó muôn hình vạn trạng. Từ hình, mảng, khối cho đến màu.

Trong khi hội họa truyền thống đã và đang dùng các chất liệu lâu đời như màu nước, sơn dầu, sơn mài, acrylic để biểu đạt thì tại sao ta lại không dùng các mảnh gốm vỡ đã dạng để kết hợp với nhau, gợi cả hình, khối và màu để làm ra một cảm nhận?”.

Chất liệu mà họa sĩ Tô Ngọc Trang sử dụng trong tác phẩm của mình là gốm vỡ. Tức là gốm ở thể “rác”, một chất liệu phái sinh từ một sản phẩm đã từng hoàn chỉnh trước khi vỡ.

Các tác phẩm trưng bày tại triển lãm

Khác với nghệ thuật ghép mảnh Mosaic hay ghép gốm trang trí trong kiến trúc lăng mộ thời Nguyễn và trong kiến trúc đô thị hiện đại, ngôn ngữ sáng tạo của Tô Ngọc Trang là dùng những mảnh gốm vỡ tự nhiên, hoàn toàn không sử dụng máy móc hay thiết bị cơ khí nào để tạo hình các mảnh vỡ theo ý chí chủ quan.

Trong bài cảm nhận của mình về triển lãm, họa sĩ Lý Trực Sơn chia sẻ: “Tôi không dám chắc về tỷ lệ người thích những bức chân dung làm theo kiểu quá khác thường của Tô Ngọc Trang, tôi thì thích chúng và mau chóng gần gũi yêu chúng.

Đôi khi ý tưởng nghệ thuật tới với nghệ sĩ đột ngột như gặp một sự cố nhỏ nhoi, một cái bát cổ, một cái ang gốm xưa rơi vỡ làm mở ra một khoảng sáng.

Những mảnh vỡ trở thành họa tiết, tập hợp lại thành chân dung của những nhân vật đã là biểu tượng của khoa học, nghệ thuật, tôn giáo, chính trị hoặc chỉ xuất hiện trong văn chương. Ai cũng được tán dương, sống lại với diện mạo của mình trong cấu trúc ngôn ngữ nghệ thuật.

Người xem sẽ thấy vui khi nhận ra trong tập hợp mảnh gốm khuôn mặt của Einstein, Lep Tolstoy, Picasso, bác Bùi Xuân Phái, hoặc cả Bá Kiến, Chí Phèo, Thị Nở…

Hóm hỉnh có, nghiêm trang có, ngưỡng mộ có và có cả chân dung sẽ trở thành bất hủ (ý tôi là chân dung nghệ thuật) của Đức Phật và Chúa Jesus”.

Nhận định về các tác phẩm, nhà phê bình Phan Cẩm Thượng cho rằng: “Nghệ thuật ghép gốm, Mosaic có từ hơn 2.000 năm trước Công nguyên trong nền văn hóa Lưỡng Hà (Mesopotamia), rồi văn hóa La Mã…

Thời Nguyễn ở Việt Nam, nghệ thuật này cũng được sử dụng với nhiều công trình trang trí kiến trúc đặc sắc, và người ta cũng đập nhiều bát đĩa gốm sứ quý làm tranh và đồ ghép mảnh, điển hình như công trình ghép mảnh gốm sứ ở lăng Khải Định.

Tạo hình gốm liên quan đến tranh tượng cũng được nhiều họa sĩ xuất thân từ trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp sáng tác.

Trang Trọc cũng ra trường từ đây nhưng cách ông làm là độc đáo và không liên quan đến một trật tự kỹ thuật truyền thống nào.

Ông suy ngẫm về con người, sự từng trải, đổ vỡ, thậm chí đến tan nát của nó, mà thủa thiếu thời khi sinh ra ai cũng như chiếc bình quý lành lặn. Rồi người ta ai nấy cũng phải tái tạo lại mình, từ những mảnh vỡ cuộc đời của mình, và tụ nó sẽ mang vẻ đẹp của người trưởng thành”.

Triển lãm “Chiêm bao” kéo dài đến ngày 19/1/2025.