CEO Mai Kiều Liên - Nữ doanh nhân nâng tầm sữa Việt

Thương hiệu sữa Vinamilk dưới sự dẫn dắt của “nữ tướng” Mai Kiều Liên đã vượt ra khỏi quy mô sản xuất nông trại nhỏ, lẻ để vươn mình xuất khẩu hơn 50 quốc gia trên thế giới, khẳng định vị thế sữa Việt với bạn bè năm châu.

NGƯỜI NẮM GIỮ "LINH HỒN"

CỦA VINAMILK

Với hơn 40 năm dẫn dắt Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk), bà Mai Kiều Liên được xem là linh hồn của công ty sữa lớn nhất Việt Nam khi đã đưa doanh nghiệp trở thành một trường hợp thành công điển hình nhất của khối doanh nghiệp Nhà nước trong thời kỳ đổi mới.

Bà Mai Kiều Liên (sinh năm 1953) sinh ra và lớn lên ở Pháp. Cha mẹ bà đều là bác sĩ nặng lòng yêu quê hương nên đã vui vẻ chấp nhận mọi gian nan khi đưa cả gia đình trở về Việt Nam năm 1957.

Năm 1976, sau khi lấy được tấm bằng kỹ sư, nữ doanh nhân Mai Kiều Liên trở về Việt Nam với mong muốn được cống hiến tài năng và sức trẻ cho Tổ quốc. Trở về quê hương, bà làm việc cho Công ty sữa và cà phê miền Nam, tiền thân của Vinamilk, và có nhiều đóng góp trong việc hiện đại hóa doanh nghiệp này của Việt Nam.

Khởi nghiệp từ công việc ban đầu là kỹ sư, bà Mai Kiều Liên lên chức Trưởng ca, rồi Phó giám đốc Kỹ thuật, Phó Tổng giám đốc phụ trách kinh tế và đảm nhiệm vị trí Tổng giám đốc Vinamilk từ năm 1992 đến nay. Năm 2003, khi Vinamilk được cổ phần hóa, bà kiêm chức Chủ tịch Hội đồng quản trị của doanh nghiệp sữa lớn nhất Việt Nam.

Trong từng ấy năm công tác và lãnh đạo, nữ doanh nhân Mai Kiều Liên đã có nhiều đóng góp to lớn giúp Vinamilk trở thành một trong những thương hiệu hàng đầu trong nước và có vị thế trên thị trường quốc tế. Đồng thời, Vinamilk cũng tiên phong trong việc đáp ứng nhu cầu sữa của người Việt và phát triển nguồn nguyên liệu cho ngành sữa Việt Nam.

Chính vì thế, Tạp chí uy tin Forbes đã từng đề cao rằng: “Doanh nhân Mai Kiều Liên không những đã xây dựng Vinamilk trở thành một trong những thương hiệu của Việt Nam có lợi nhuận nhất mà còn được kính trọng trên khắp châu Á”.

Trong chiến lược sản xuất, bà Mai Kiều Liên luôn hướng đến mục tiêu Vinamilk phải tìm ra những sản phẩm mới có lợi cho sức khỏe của người tiêu dùng để có thể chiếm lĩnh thị trường.

Dù thừa nhận thương trường là chiến trường, nhưng CEO Vinamilk cho rằng chiến trường bà nói tới là chỉ để những người làm sữa chiến đấu không mệt mỏi, tạo ra ngành sữa Việt không phụ thuộc nước ngoài. Ngành sữa của Việt Nam từ không có gì hiện đã xuất khẩu nhiều nước trên thế giới.

Ở phương diện cá nhân, dấu ấn của bà Mai Kiều Liên tại Vinamilk là tư tưởng đổi mới sáng tạo, khả năng hoạch định chiến lược đúng đắn, xây dựng văn hóa doanh nghiệp, gắn kết người lao động để cống hiến vì mục tiêu chung đưa công ty phát triển.

Bà Mai Kiều Liên từng chia sẻ phong cách lãnh đạo của bản thân gồm ba trụ cột: Quyết đoán, dân chủ và tuân thủ. Quy tắc này đã giúp bà đưa Vinamilk trở thành công ty sữa số một của Việt Nam xét theo doanh thu lẫn lợi nhuận và hướng đến top doanh nghiệp sữa lớn nhất thế giới.

Trong cuộc phỏng vấn tại sự kiện Women's Summit của Forbes Việt Nam 2018, bà Mai Kiều Liên từng chia sẻ: “Tập thể Vinamilk tự hào có ngành công nghiệp sữa Việt Nam không thua kém gì với khu vực. Chúng ta có hệ thống chăn nuôi bò sữa, đó là điều quan trọng nhất. Khi tự chủ về nguyên liệu thì có thể tự chủ mọi thứ. Sản phẩm sữa của Vinamilk hiện đã có mặt ở nhiều nước trên thế giới. Đó là điều ước mơ rất lâu chúng ta mới làm được”.

Bà Liên cũng nhiều lần khẳng định, mối quan tâm hàng ngày luôn thôi thúc bà đó là duy trì sự phát triển của công ty và đưa Vinamilk vươn tầm thế giới. Và để thực hiện mục tiêu này, Vinamilk đã và đang xây dựng, đào tạo thế hệ kế thừa đủ tâm và đủ tầm cho sự tiếp nối để đưa công ty bứt phá hơn nữa.

Đặc biệt, bà Mai Kiều Liên cũng nhấn mạnh về vai trò của người phụ nữ trong thời đại hiện nay, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh doanh. Người phụ nữ đang tạo ra ngày càng nhiều những giá trị mới, đó chính là giúp giải quyết công ăn việc làm cho xã hội và đưa các thương hiệu Việt Nam vươn ra thế giới.

KHÁT VỌNG ĐƯA DOANH NGHIỆP VƯƠN XA HƠN

Trong thời buổi kim tiền, thị trường cạnh tranh nhiều hơn, nhiều thách thức hơn, nhưng bà Mai Kiều Liên cho rằng đó cũng là cơ hội để phát triển. Và để làm tốt vai trò lãnh đạo doanh nghiệp, người đứng đầu Vinamilk coi trọng việc duy trì sức khỏe và sự cân bằng.

Là người phụ nữ, người vợ, người mẹ, đồng thời đảm nhận một vị trí quan trọng tại một doanh nghiệp lớn, song bản thân bà Mai Kiều Liên tự nhận mình không có bí quyết gì đặc biệt. Bí quyết của bà chỉ đơn giản là luôn tạo ra sức mạnh tập thể, tình đoàn kết và sự sáng tạo hướng về lợi ích chung.

Tuy nhiên, tính chi tiết, tỉ mỉ và hay lo xa của một người phụ nữ đảm đang cũng giúp bà làm tốt vai trò của một “nhạc trưởng” trong “dàn nhạc” gồm 4.000 người của Vinamilk. Nhưng trên hết, bà luôn chuẩn bị tinh thần, trách nhiệm cho những rủi ro có thể xảy ra bất cứ lúc nào cho một doanh nghiệp lớn ở thời buổi kinh tế khó khăn.

“Không có gì không thể làm được. Mỗi thời điểm có cái khó khác nhau nhưng nếu đồng tâm hợp lực, biết cách khơi dậy sức sáng tạo của mỗi người sẽ vượt qua mọi trở ngại”, bà Liên từng bày tỏ quan điểm.

Là nữ giới, nữ doanh nhân Mai Kiều Liên nghĩ rằng, lãnh đạo nữ chỉ thua nam về sức mạnh cơ bắp, còn tất cả mọi thứ, từ kiến thức, đạo đức, đến đối nhân xử thế... đều giống nhau. Theo bà, cái nữ tính nằm ở chỗ biết lắng nghe và thấu hiểu. Đó là bản năng, dù có quyết định gì cũng luôn luôn lắng nghe người đối diện, trên cơ sở đó đồng hành cùng người khác, và điều đó cũng phần nào mang đến thành công của Vinamilk ngày hôm nay.

Năm 2020 vừa qua là một năm đầy thách thức với sự ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 vẫn còn đang hoành hành. Tuy nhiên, nhờ tiềm lực và sự ứng biến phù hợp về chiến lược kinh doanh , Vinamilk vẫn cho thấy sự tăng trưởng ổn định về tất cả các chỉ số chính trong kết quả sản xuất kinh doanh.

Theo đó, nhờ sự lãnh đạo tài tình của “nữ tướng” Mai Kiều Liên và sự chung sức chung lòng của tất cả các cán bộ, nhân viên, cả năm 2020, tổng doanh thu hợp nhất của Vinamilk đạt 59.723 tỷ đồng, tăng 5,9% so với cùng kỳ năm trước và hoàn thành 100% kế hoạch năm.

Đáng chú ý, song song với việc tiếp tục đẩy mạnh các sản phẩm xuất khẩu thế mạnh sang các thị trường truyền thống, trong thời gian qua, Vinamilk đã có nhiều bước đi để xây dựng chỗ đứng cho thương hiệu sữa Việt Nam trên thị trường thế giới thông qua các hoạt động xúc tiến thương mại và tích cực thúc đẩy xuất khẩu tại nhiều nước như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, khu vực Đông Nam Á... Tính từ khi bắt đầu xuất khẩu (năm 1997) đến nay, sản phẩm Vinamilk đã có mặt tại 56 quốc gia và vùng lãnh thổ với tổng kim ngạch đạt hơn 2,4 tỷ USD.

Cũng trong năm 2020, dù đối mặt với những biến động lớn của nền kinh tế do đại dịch Covid-19, giá trị thương hiệu Vinamilk vẫn được Forbes Việt Nam định giá hơn 2,4 tỷ USD, tương đương hơn 55.000 tỷ đồng, chiếm hơn 20% tổng giá trị của top 50 thương hiệu dẫn đầu Việt Nam năm 2020.

Bà Mai Kiều Liên nhận giấy chứng nhận đầu tư cho dự án Tổ hợp trang trại bò sữa Lao - Jagro từ Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Lào

Không chỉ có giá trị “tỷ đô”, Vinamilk còn là thương hiệu được người tiêu dùng Việt Nam chọn mua nhiều nhất 8 năm liền theo báo cáo “Dấu chân thương hiệu” của Worldpanel thuộc Kantar. Ngoài ra, Vinamilk cũng là công ty dinh dưỡng duy nhất có mặt trong Bảng xếp hạng 50 doanh nghiệp niêm yết tốt nhất Việt Nam được Forbes Việt Nam công bố gần đây.

Được biết, danh sách 50 thương hiệu dẫn đầu và 50 công ty niêm yết tốt nhất Việt Nam là hai bảng xếp hạng uy tín được chờ đón nhất của Forbes Việt Nam hàng năm, thực hiện dựa trên các tiêu chí và phương pháp đánh giá của Forbes toàn cầu. Như vậy, việc góp mặt ở cả hai bảng xếp hạng này cho thấy vị thế ngày càng chắc chắn của Vinamilk về cả thương hiệu lẫn hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.

Vinamilk hiện vẫn đang tìm cơ hội đầu tư hấp dẫn, nhưng chỉ liên quan đến ngành nghề sữa sau khi có lúc chệch đường. Báo cáo thường niên năm 2005 của công ty viết: “Từ năm 2006 công ty sẽ mở rộng sự phát triển sang lĩnh vực có nhiều tiềm năng như bia, cà phê, dịch vụ khám chữa bệnh và kinh doanh bất động sản”. Sau cuộc khủng hoảng kinh tế 2008, Vinamilk đã thoái vốn rất nhanh và hiện chỉ có một phòng khám chữa bệnh là lĩnh vực duy nhất ngoài ngành.

Ở cương vị người đứng đầu một công ty niêm yết, đối diện với áp lực về quản trị doanh nghiệp trong đó có áp lực về lợi nhuận từ cổ đông, đặc biệt nhà đầu tư tổ chức nước ngoài luôn sở hữu tối đa 49% cổ phần Vinamilk nhưng bà Liên lại cho rằng ghế lãnh đạo áp lực lớn nhất khi còn là doanh nghiệp nhà nước. Bà cho rằng công ty cổ phần cổ đông yêu cầu tăng trưởng cao thì lãnh đạo phải thay đổi, đáp ứng được kỳ vọng cổ đông. “Bí quyết thành công là vận dụng nhanh, sáng tạo các chính sách của Nhà nước”.

Khi hồi tưởng lại con đường cổ phần hóa mà Vinamilk đã đi qua, ấn tượng lớn nhất với bà Mai Kiều Liên, chủ tịch hội đồng quản trị Vinamilk là câu chuyện về tính tự chủ có được khi cổ phần hóa.

Hồi đó, vào đầu thập niên 1990, ba nhà máy của Vinamilk đều tập trung ở phía Nam, công ty phải đưa sản phẩm vượt gần 2.000 cây số từ TP HCM ra thị trường phía Bắc. Bà Liên lên kế hoạch xây dựng nhà máy sữa tại Hà Nội. Đề xuất lên cơ quan chủ quản, lãnh đạo hỏi: “Bán một hộp sữa giá hai ngàn bằng giá một gánh cà chua. Ai mua?” Bà trả lời: “So sánh như thế nào tôi không biết nhưng ngoài Bắc có nhu cầu. Không bán được sao Vinamilk đưa sản phẩm ra?”

Sau đó, phải mất hai năm, bà Liên mới thuyết phục được cấp trên chấp thuận dự án. Với tổng số vốn đầu tư 8 triệu USD, trong đó một nửa vốn tự có, Vinamilk khánh thành nhà máy sữa Hà Nội vào cuối năm 1994. Nhà máy sản xuất ra không đủ hàng để bán, người mua xếp hàng dài mua sữa. “Chưa bao giờ mà bán hàng thích như vậy,” bà Liên nhớ lại. Vinamilk mở hàng trăm đại lý, trở thành một trong các thương hiệu có mức độ nhận biết cao nhất tại Việt Nam.

Kể từ khi hình thành, trải qua 4 thập kỷ hoạt động, đến nay, giấc mơ có sữa Việt của Vinamilk gần như đã hoàn thành, bản lĩnh giữ vững một thương hiệu Việt đã hoàn thành, nhưng theo bà Mai Kiều Liên, còn đó những khát vọng để sữa là thứ thường trực trên bàn ăn mọi gia đình Việt.

Hiện tại, với tất cả những gì có được, điều bà Mai Kiều Liên tự hào nhất về Vinamilk không phải là những doanh hiệu đếm cả tháng không hết mà là, Vinamilk đã xây dựng được thương hiệu sữa của Việt Nam.

“Nữ tướng” Mai Kiều Liên vẫn nhắc đi nhắc lại và nói rằng, bà rất tự hào vì Vinamilk đã tự chủ được từ nguyên liệu chăn nuôi, quy trình sản xuất, phân phối đến những công thức sữa, tự hào vì trước đây Việt Nam làm sữa hoàn toàn thủ công còn bây giờ đã rất nhiều nhà máy tự động hoá, tự hào vì trẻ em Việt thay vì chỉ uống sữa ngoại nhập theo công thức sữa ngoại còn bây giờ đã có sữa Việt mang công thức Việt và phù hợp với thể trạng người Việt.

“Không riêng tôi mà tập thể Vinamilk rất tự hào vì xây dựng được một ngành công nghiệp sữa Việt Nam không thua kém bạn bè khu vực, thiết lập hệ thống chăn nuôi bò sữa vốn là mong ước từ lâu nay đã thành hình”, bà Liên chia sẻ.

Ghi nhận và đánh giá cao thành quả Vinamilk đạt được, Phó Chủ tịch nước Đặng Thị Ngọc Thịnh cho rằng, công ty đã có quá trình hình thành phát triển vững chắc. Vinamilk là minh chứng cho sự năng động và vượt khó của doanh nghiệp Việt. Đây cũng là một trong những điển hình thành công trong thực hiện cổ phần hóa doanh nghiệp. Không chỉ nổi bật trong hoạt động sản xuất kinh doanh, công ty còn tiên phong trong việc đồng hành cùng xã hội bằng chính sản phẩm của mình, đặc biệt là trẻ em.

Bài: Huyền Anh, Thành Nhân

Ảnh: Hồng Nhung; Tuấn Anh