Cụ thể hóa chỉ đạo của Trung ương

Căn bệnh sợ trách nhiệm đã được các nhà lãnh đạo cách mạng Việt Nam chỉ rõ từ lâu. Nhưng thời gian vừa qua căn bệnh này lại tiếp tục diễn ra trên phạm vi rộng.

Nguồn gốc chủ yếu của bệnh sợ trách nhiệm là chủ nghĩa cá nhân. Chính vì luôn luôn tính toán cho lợi ích cá nhân, bo bo “bảo vệ” lấy cái cá nhân của mình mà mất cả dũng khí đấu tranh, thiếu hẳn “tinh thần trách nhiệm nghiêm túc, tính kiên quyết, tính nguyên tắc trong khi giải quyết các vấn đề”, không dám đương đầu trước khó khăn, không dám nghĩ, không dám làm, chỉ tránh khó ngại phiền

Căn bệnh sợ trách nhiệm gây ra nhiều hậu quả rất nghiêm trọng. Điển hình nhất là kích thích tâm lý ỷ lại, dựa dẫm và hình thành một bộ phận cán bộ núp bóng, không vì lợi ích chung, dĩ hòa vi quý, thấy đúng không dám bảo vệ, thấy sai không dám đấu tranh, có biểu hiện thờ ơ, vô cảm với trách nhiệm được giao và trách nhiệm với Nhân dân. Trong khi đó, người năng động, sáng tạo, dám nghĩ dám làm, dám đấu tranh đôi khi lại bị hiểu sai, thậm chí rất dễ bị quy chụp và xử lý trách nhiệm.

Trao đổi với phóng viên Báo Tuổi trẻ Thủ đô, PGS.TS Lê Văn Cường (Phó Viện trưởng Viện Xây dựng Đảng, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) cho biết: Khi nói về Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói rằng, một Đảng mà giấu diếm khuyết điểm của mình là một Đảng hỏng, một Đảng có gan thừa nhận khuyết điểm, tìm ra được lý do vì đâu có khuyết điểm ấy, rồi mạnh dạn chạy chữa, Đảng ấy là Đảng chắc chắn cách mệnh. Cho nên, ở đây, Đảng dám chỉ ra căn bệnh vô trách nhiệm, nói theo cách khác theo kiểu dân gian có khi bị chê là dại, vạch áo cho người xem lưng. Nhưng thực ra là biểu hiện tốt, đáng mừng” - PGS.TS Lê Văn Cường nhấn mạnh.

Nhận diện căn bệnh vô trách nhiệm, Đảng đã có hàng loạt các quy định nhằm kịp thời khắc phục tình trạng này. Cụ thể, trong nhiệm kỳ Đại hội XII và nhiệm kỳ đại hội XIII, Đảng đã ban hành các quy định như: Chỉ thị số 05-CT/TW về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”; Quy định số 55-QĐ/TW về “Một số việc cần làm ngay để tăng cường vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên”; Quy định số 08-QĐi/TW về “Trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương”; Kết luận số 14-KL/TW ngày 22/9/2021 về “Chủ trương khuyến khích và bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo vì lợi ích chung”...

Tuy vậy, để khắc phục căn bệnh sợ trách nhiệm, khuyến khích sự sáng tạo, bảo vệ cán bộ, để chủ trương đi vào cuộc sống cần thể chế hóa quy định của Đảng thành pháp luật, tránh tình trạng xử lý chưa thống nhất, đồng bộ và tùy tiện.

“Thực tế thời gian qua cho thấy, do chưa được luật hóa các quy định về bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo vì lợi ích chung nên đã hình thành tâm lý chờ đợi nghe ngóng dẫn đến những tác động như đã diễn ra thời gian qua. Thời gian tới, Quốc hội, Chính phủ cần rà soát các văn bản pháp luật đề xuất sửa đổi, khắc phục mâu thuẫn chồng chéo. Kịp thời thể chế hóa quy định của Đảng thành pháp luật để khắc phục bệnh sợ trách nhiệm và bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo vì lợi ích chung; Nghiên cứu sửa đổi những quy định của pháp luật còn chung chung, thậm chí có mâu thuẫn về cách hiểu và cách áp dụng, nhất là quy định về kinh tế, dân sự để tránh xu hướng “hành chính hóa”, “hình sự hóa” trong thực thi công vụ gây nên tâm lý lo sợ trong thực hiện công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức” - PGS.TS Lê Văn Cường phân tích.

THỦ ĐÔ đi đầu

Tại Hà Nội, vài năm vừa qua, bên cạnh những chuyển biến tích cực trong lãnh chỉ đạo cũng như thực thi công vụ, đâu đó vẫn còn tình trạng trong chỉ đạo, tham mưu, xử lý công việc của nhiều cán bộ, công chức, viên chức bộc lộ những hạn chế, yếu kém, biểu hiện sợ sai, né tránh, đùn đẩy trách nhiệm, trên bảo dưới không nghe. Thực tế này dẫn tới một số công việc trì trệ, giải ngân vốn đầu tư công đạt thấp, còn nhiều phàn nàn của người dân về thực hiện thủ tục hành chính… ảnh hưởng đến sự phát triển chung.

Trong bối cảnh ấy, Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội đã ban hành Chỉ thị số 24-CT/TU ngày 7/8/2023 “Về việc tăng cường kỷ cương, kỷ luật và trách nhiệm giải quyết công việc trong hệ thống chính trị thành phố”, thể hiện quyết tâm chính trị cao của thành phố trong giải quyết một vấn đề cấp bách đang đặt ra.

Theo Thành ủy Hà Nội, Chỉ thị 24 nhằm khắc phục những hạn chế tồn tại, với quyết tâm tạo chuyển biến căn bản từ nhận thức đến hành động của cấp ủy Đảng và cả hệ thống chính trị về tăng cường kỷ cương, kỷ luật và trách nhiệm giải quyết công việc. Chỉ thị 24 có thể coi là “thước đo” năng lực, chất lượng, hiệu quả công tác lãnh đạo, chỉ đạo của tập thể cấp ủy, của người đứng đầu địa phương, cơ quan, đơn vị.

Chỉ thị 24 có 6 nhóm nhiệm vụ chủ yếu, yêu cầu các cấp uỷ Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội từ thành phố đến cơ sở, toàn thể đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động trong các cơ quan, đơn vị thuộc thành phố tập trung thực hiện.

Trong đó có các nội dung: Đổi mới mạnh mẽ phương thức lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, điều hành, bảo đảm vừa toàn diện, vừa có trọng tâm, trọng điểm gắn với quy trình hóa, cá thể hoá, cụ thể quyền hạn, trách nhiệm của tập thể, cá nhân trong phân công và thực thi nhiệm vụ, trong từng khâu của quy trình xử lý công việc.

Về công tác cán bộ, yêu cầu phải kiên quyết, kịp thời thay thế, điều chuyển cán bộ, công chức, viên chức, nhất là người đứng đầu không đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ để địa phương, đơn vị phát triển không tương xứng với tiềm năng, vị thế, đầu tư của thành phố, mất đoàn kết nội bộ, tín nhiệm thấp, dư luận cán bộ, đảng viên và đơn thư phản ánh tiêu cực, không chờ hết nhiệm kỳ, hết thời hạn bổ nhiệm, đến tuổi nghỉ hưu…

Đồng chí Đinh Tiến Dũng, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội cho biết, Chỉ thị 24 được xây dựng kỹ lưỡng, công phu, bài bản, khoa học, bám sát tình hình thực tiễn, các yêu cầu nhiệm vụ của thành phố. Việc tổ chức thực hiện của các ngành, địa phương có tính quyết định để Chỉ thị đi vào cuộc sống. Thành ủy Hà Nội yêu cầu, mỗi đồng chí trong cấp ủy, thủ trưởng cơ quan, đơn vị phải lựa chọn nội dung, hình thức tổ chức phổ biến, nghiên cứu, học tập, quán triệt, tuyên truyền Chỉ thị 24 phù hợp với đối tượng cán bộ, đảng viên; Thiết thực, tránh hình thức.

Khi Chỉ thị 24 đi vào đời sống cũng thể hiện thước đo năng lực, chất lượng, hiệu quả công tác lãnh đạo, chỉ đạo của tập thể cấp ủy, của người đứng đầu địa phương, cơ quan, đơn vị. Mặt khác, cũng thể hiện người cán bộ đảng viên có tinh thần đổi mới, chủ động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung của Thủ đô.

Bình luận về việc thành phố Hà Nội ban hành Chỉ thị 24, PGS.TS Lê Văn Cường (Phó Viện trưởng Viện Xây dựng Đảng, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) nói: “Trong các quy định chung về xây dựng Đảng, từ trước đến nay luôn có đề cập đến vấn đề rèn luyện, tu dưỡng. Tôi nói đơn giản, hiện nay Đảng Cộng sản Việt Nam thực hiện theo 5 nguyên tắc: Tập trung dân chủ; Đoàn kết thống nhất; Tự phê bình và phê bình; Đảng gắn bó mật thiết với Nhân dân; Đảng hoạt động trong khuôn khổ hiến pháp và pháp luật. Qua quan sát của tôi, cứ hết một nhiệm kỳ, Đảng ta lại có quy định về thi hành điều lệ Đảng.

Trong đó, có quy định về rèn luyện, tu dưỡng đạo đức lối sống. Ví dụ như quy định về học tập, làm theo tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, rồi quy định về nêu gương. Tức là quy định chung thì lúc nào cũng có, nhưng cái quy định riêng về vấn đề chỉ nhận diện căn bệnh sợ trách nhiệm, để rồi khuyến khích cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đương đầu với khó khăn thử thách thì đây là lần đầu tiên mà Hà Nội ban hành, trên cơ sở cụ thể hoá các kết luận của Trung ương”.

PGS.TS Lê Văn Cường chỉ rõ hơn: “Nghiên cứu Chỉ thị 24 của Hà Nội, tôi thấy rất phấn khởi. Trước tiên, Chỉ thị số 24 là sự cụ thể hoá những quy định của Đảng. Cụ thể là viện dẫn nhưng quy định chung của Đảng, ví dụ quy định 37 về những điều đảng viên không được làm, quy định 69 về xử lý đảng viên vi phạm. Quan trọng hơn, Hà Nội đã nhận diện, chỉ rõ 25 biểu hiện của bệnh vô trách nhiệm. Ngoài ra, chỉ thị 24 còn cụ thể hoá các biểu hiện trong lãnh đạo, chỉ trong chỉ đạo, trong tổ chức thực hiện. Và đâu là những biểu hiện mà Quy định 69 chưa nhận diện rõ, thì Hà Nội chỉ rõ. Có như thế, Chỉ thị 24 mới thực sự đi vào cuộc sống”.

“Trong việc thực hiện Chỉ thị 24, bản chất cũng là một phép thử. Phép thử thì có thể đúng, có thể sai. Nếu mà lúc nào cũng đúng thì chẳng cần sáng tạo, càng không cần nỗ lực gì cả. Vấn đề phải vì lợi ích chung... Như tôi nói, Hà Nội là một trong những địa phương đi đầu để nhận diện tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm. Hà Nội đã dũng cảm chỉ ra, chọn ngay điểm đột phá là Sở tài nguyên và Môi trường" - Phó Viện trưởng Viện Xây dựng Đảng, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh bày tỏ.

Nhận thấy những vấn đề tại đơn vị này, ngay lập tức, Thành uỷ Hà Nội làm việc với Đảng uỷ Sở Tài nguyên và Môi trường, với lãnh đạo sở, để chấn chỉnh. Từ đó quy được trách nhiệm, điều chuyển một loạt cán bộ. Như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nói “anh không làm được thì đứng sang một bên cho người khác làm”.

Qua việc chọn khâu yếu, việc khó để thử thách cán bộ như vậy, thì người không làm được việc sẽ lộ ra ngay, bên cạnh đó, ai làm được việc cũng sẽ tiếp tục phát huy. Qua đó, Thành uỷ Hà Nội nhận thấy, sự vào cuộc của cấp uỷ tại Sở Tài nguyên và Môi trường mang tới bước chuyển tích cực - chứ không phải là theo hướng xấu. Do đó, Hà Nội lấy mô hình đó để nhân rộng ra. Trên cơ sở như vậy, Thành uỷ ban hành Chỉ thị 24, yêu cầu phải phổ biến đến từng chi bộ, từng cán bộ đảng viên, học tập thấm nhuần”.

Phân tích những điểm đổi mới, đột phá của Chỉ thị số 24, PGS.TS Lê Văn Cường chỉ ra: “Thứ nhất là Chỉ thị 24 được phổ biến đến chi bộ, nghĩa là được lan tỏa đến tất cả các đảng viên của Thành uỷ Hà Nội. Thứ hai, một điều tôi khá lưu ý là Thành uỷ Hà Nội yêu cầu các sở, ban, ngành, các đơn vị cần phải có kế hoạch để thực hiện Chỉ thị này. Chúng ta nhớ rằng, chủ trương 1 thì kế hoạch 10, biện pháp thực hiện 20 - 30, như vậy thì Chỉ thị 24 mới phát huy tác dụng…

“Tôi vẫn nhớ lời Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng phát biểu tại Lễ bế mạc Đại hội XIII rằng, Đại hội đã thành công về mặt tổ chức là bầu ra được Ban Chấp hành Trung ương rồi, thành công đề ra đường lối chủ trương đúng đắn rồi, nhưng đây mới là bước đầu, quan trọng nhất là tổ chức thực hiện để chủ trương, đường lối mà Đảng đề ra đi vào thực tế cuộc sống. Việc thực hiện này phải thực chất, cân đo được, đếm được, để rồi đến lúc ấy mới dám nói với nhau là lần đầu tiên, chúng ta lấy hạnh phúc của người dân làm mục tiêu phấn đấu. Nghĩa là anh phải mang lại hiệu quả thực tế. Chứ không định tính, chung chung được.

Ngoài ra, Chỉ thị 24 không chỉ là cơ sở giám sát đảng viên, mà còn là cơ sở để nhân dân giám sát cán bộ đảng viên. Nhân dân được quyền giám sát. Quy định tại Chỉ thị 24 rõ ràng rồi, anh làm chưa hết việc là anh sai. Nếu cán bộ, đảng viên làm tốt, dám sáng tạo, dám đột phá vì lợi ích chung, thì căn cứ vào Chỉ thị 24, người đó sẽ được biểu dương xứng đáng” - Chuyên gia cao cấp về Xây dựng Đảng khẳng định.